Sa loob ng sampung taon, araw-araw na gumigising si Elena de la Cruz sa disyertong hangin ng Gitnang Silangan, tangan ang isang pangarap — ang maiahon ang kanyang pamilya sa kahirapan. Habang naglilinis siya ng mga bahay ng mayayaman, bawat patak ng pawis at bawat luhang pumapatak sa gabi ay may kapalit na pag-asa: bahay, negosyo, at magandang kinabukasan para sa kanyang mga anak.
Tuwing natatanggap niya ang sahod, hindi niya iniisip ang sarili. Ang nasa isip niya ay ang tuwa ng kanyang pamilya. “Para sa kanila ito,” madalas niyang sabihin habang iniimpake ang perang ipapadala sa Pilipinas. Ngunit sa likod ng bawat padala, unti-unti na palang nabubura ang tiwala, at sa kanyang pag-uwi — tuluyan itong gumuho.
Ang Pag-uwi na Walang Sumalubong
Sa kanyang pagbabalik sa Pilipinas, puno ng pananabik si Elena. Sa isip niya, makikita niya ang asawa at mga anak na may ngiti sa labi, yakap na walang hanggan, at bahay na bunga ng kanyang sakripisyo. Ngunit sa pagbaba niya sa kanilang bayan, katahimikan ang sumalubong.
Ang lupang dapat sanay tinayuan ng bahay ay tinubuan na ng damo. Wala ni isang pader. Wala ring kahit anong bakas ng kanyang pamilya. Sa halip, mga kapitbahay ang nagpaabot ng awa at balita — ang perang pinadala niya ay nawala, at ang pamilyang pinag-alayan niya ng buhay ay naglaho.
Ang Pangarap na Naging Bangungot
Sa loob ng maraming taon, naniwala si Elena sa mga sinungaling na larawan at kwento ng kanyang asawa’t mga anak. Ipinapakita sa kanya ang mga “larawan ng bahay” na kinuha lang pala sa internet, mga pekeng kwento ng sari-sari store na diumano’y lumalago.
Dahil sa tiwala, ibinigay niya ang lahat. Nagtitiis sa gutom, natutulog sa sahig ng kuwarto ng amo, at pinapasan ang pangungulila — lahat alang-alang sa pamilya.
Ngunit sa kanyang pagbabalik, nalaman niyang ang kanyang asawa ay nalulong sa sugal. Naubos sa sabungan at casino ang lahat ng ipon. Ang mga anak naman, nalulong sa luho, ginastos ang pera sa mga mamahaling gamit at party.
“Para akong binasag,” umiiyak na wika ni Elena. “Habang ako’y nagdurusa sa ibang bansa, sila pala’y nagtatampisaw sa pera na dugo’t pawis ko ang kapalit. Akala ko pamilya ko ang magtatanggol sa akin. Sila pa pala ang magpapabagsak sa akin.”
Isang Kuwento ng Maraming OFW
Ang sinapit ni Elena ay hindi natatangi. Maraming Overseas Filipino Workers (OFWs) ang nagiging biktima hindi ng amo, kundi ng sariling pamilya.
Ayon kay Dr. Imelda Soriano, isang sociologist, laganap sa mga pamilyang OFW ang tinatawag na “dependency syndrome.” Kapag may isang miyembro ng pamilya na nagtatrabaho sa ibang bansa, nagiging kampante ang mga naiiwan. “Ang OFW na dapat sana’y katuwang, nagiging tanging tagapagtaguyod. Nawawala ang disiplina at pananagutan ng mga naiwan,” paliwanag niya.
Ang pinakamasakit, maraming OFW ang naloloko sa pamamagitan ng emotional blackmail — ang guilt ng pagiging malayo ay ginagawang sandata upang humingi ng mas marami, hanggang sa maubos ang lahat.
Pagbangon sa Gitna ng Pagkawasak
Ngayon, nakikitira si Elena sa isang kamag-anak sa Bulacan. Wala siyang bahay, wala siyang ipon, at higit sa lahat — wala siyang pamilya. Ilang beses na niyang naisip na sumuko. “Wala na akong halaga,” wika niya noon, tinig na halos pabulong.
Ngunit sa tulong ng isang support group ng mga dating OFW, unti-unti niyang natutunang bumalik sa sarili. Ngayon, sa edad na 45, nagsisimula siyang muli. Plano niyang magsampa ng kaso laban sa kanyang asawa at gamitin ang kanyang karanasan upang magbigay babala sa iba.
“Hindi kami dapat tratuhing parang bangko,” matatag niyang sabi. “Ang bawat padala namin ay galing sa hirap. Hindi kami makina ng pera. Tao kami — napapagod, umiiyak, pero lumalaban.”
Isang Paalala ng Katotohanan
Ang kwento ni Elena ay higit pa sa isang personal na trahedya — ito ay repleksyon ng libo-libong Pilipino na patuloy na nagsasakripisyo para sa pamilyang minsan ay nakakalimot sa halaga ng tiwala.
Ang kanyang buhay ay patunay na ang tunay na yaman ng pamilya ay hindi pera, kundi pagmamahal, respeto, at katapatan.
At habang tinatahi ni Elena ang mga piraso ng kanyang sirang pangarap, dala niya ang pinakamahalagang aral na dapat nating tandaan:
Ang perang naipon ay maaari mong kitain muli. Pero ang tiwalang sinira — kailanman, hindi mo na mababawi.