Pagkatapos ng engrandeng kasal, lahat ay nagsabing napakaswerte ko raw.
Ako si Elena, ang babaeng pinakasalan ni Marco — nag-iisang anak ng isang kilalang negosyante sa aming lungsod.
Matalino, magalang, at tila perpektong asawa.
Ngunit nang magsara ang pinto ng aming silid sa unang gabi ng kasal, nagsimula ang isang kwentong hindi ko kailanman makalilimutan.
Tahimik si Marco habang tinatanggal ang kanyang coat.
Pagkatapos ay inilapag niya ang isang sobre sa mesa, at malamig na nagsalita:
“Elena, patawarin mo ako.
Hanggang isang taon lang tayong magsasama.
Pagkatapos noon… malaya ka na.”
Nanigas ako sa kinatatayuan ko.
“Bakit? Hindi mo ba ako mahal?”
Pero tumalikod siya, humiga, at wala nang sinabi.
Buong gabi akong umiyak, hindi maintindihan kung ano ang nagawa kong mali.
Hanggang sa bandang alas-kuatro ng umaga, nagising ako sa mahinang kaluskos.
Pagmulat ko, nakita kong nakaupo si Marco sa gilid ng kama, may hawak na maliit na kutsilyo at isang lumang litrato.
Lumapit ako nang dahan-dahan.
Sa litrato, may babaeng nakasuot ng puting bestida—maganda, kalmado, at… kahawig ko.
Sa likod ng larawan ay may nakasulat:
“Kung may susunod pang buhay, sana wala ka nang ipangako.”
Dahan-dahan niyang hiniwa ang kanyang daliri, at pinatak ang dugo sa larawan.
Bulong niya:
“Isang taon lang. ‘Yan ang pangako ko sa kanya.”
“Marco… sino siya?” halos pabulong kong tanong.
Humarap siya sa akin, pulang-pula ang mga mata.
“Ang asawa ko noon.
Namatay siya isang taon na ang nakalipas — sa gabi ng kasal namin.
Nasunog ang bodega ng kompanya… at sinagip niya ako. Siya ang namatay, ako ang nabuhay.”
Tumingin siya sa litrato, nanginginig ang tinig:
“Bago siya huminga ng huling beses, ipinangako ko na kung sakaling magmahal akong muli, isang taon lang akong mabubuhay.
Pagkatapos, susundan ko siya.”
Tumulo ang luha ko.
Hindi ko alam kung awa, galit, o takot ang naramdaman ko.
Sa labas, umuulan. Parang sinasabayan ang bigat ng gabi.
Isang taon ang lumipas.
Sa araw ng unang anibersaryo ng pagkamatay ng unang asawa ni Marco, natagpuan ko siyang tahimik na natutulog — at hindi na muling nagising.
Sa tabi niya, naroon ang parehong larawan at isang sulat:
“Tinupad ko ang pangako ko.
Salamat sa pagdamay sa huling taon ng aking buhay.”
Hindi ako umiyak.
Tahimik kong sinunog ang liham, at mula noon, hindi na ako muling nag-asawa.
Araw-araw, natutulog ako sa parehong kama — ngunit laging iniiwan kong bakante ang puwestong dati niyang hinihigaan.
Para sa kanya.
Para sa isang pangakong kahit kamatayan ay hindi binawi.