Habang sinusukat ko ang aking wedding gown sa isang maliit na bridal studio sa Tagaytay, tumunog ang telepono. Isang numero ang lumabas — matagal ko nang hindi naririnig, pero agad kong nakilala ang boses sa kabilang linya.
“Maa, maaari ba tayong magkita bukas? May gusto akong sabihin.”
Siya iyon — si Aling Teresa, ang dati kong biyenan.
Ang babaeng minsang itinuring kong pangalawang ina, ngunit siya ring nanahimik nang gumuho ang buhay kong mag-asawa tatlong taon na ang nakalipas.
ANG MULING PAGKIKITA
Kinabukasan, nagkita kami sa isang kapehan sa Bonifacio Global City — tahimik, may halimuyak ng jasmine at tunog ng mahihinang tugtugin.
Nandoon siya, maayos pa rin ang bihis, suot ang beige na blazer at isang ngiting may halong kaba.
Sa mesa, may isang brown paper bag.
Tahimik muna kami pareho. Hanggang sa siya ang unang nagsalita:
“Narinig kong ikakasal ka na, anak.”
Tumango ako. Wala na akong dahilan para itago.
“Masaya ako para sa’yo,” dagdag niya.
Kung noon ko ‘yon narinig, baka humagulhol ako sa harap niya. Pero ngayon, nakatingin lang ako — kalmado, ngunit mabigat ang dibdib.
Itinulak niya sa akin ang paper bag.
“Nandiyan ang ₱4,000,000. Gusto ko sanang i-transfer, pero mas gusto kong personal kong ibigay.”
Napatitig ako sa kanya, hindi dahil sa halaga, kundi sa dahilan kung bakit niya ito dala.
“Para saan po ito?” tanong ko.
Nangingilid ang luha sa kanyang mga mata.
“Regalo ko sa kasal mo. Pero higit pa ro’n… isang pakiusap. Huwag mong putulin ang ugnayan ko kay Bunso.”
ANG HILING NG ISANG LOLA
Si Bunso — anak ko at ng dati kong asawa na si Miguel.
Pagkatapos ng hiwalayan, ako ang kumuha ng kustodiya. Binago ko ang apelyido niya, lumipat kami ng bahay, at tuluyang lumayo sa pamilya ni Miguel.
Hindi dahil sa galit, kundi sa pagod.
Nang mabulgar ang pagtataksil ni Miguel, nanahimik si Aling Teresa.
At ang katahimikang iyon ang tuluyang naghiwalay sa amin.
Ngayon, heto siya sa harap ko — dating matatag, ngayon nanginginig ang kamay habang humihingi ng pakiusap.
“Alam kong nagkamali ako,” sabi niya. “Dapat ipinaglaban kita noon. Pero si Bunso… apo ko siya. Hindi ko hinihinging bumalik ka sa amin. Gusto ko lang siyang makita, kahit minsan — maihatid sa school, mabigyan ng laruan. Kahit sandali lang.”
Ang bawat salita niya ay parang pako sa puso ko.
Gusto kong itanong, “Binibili mo ba ang karapatang maging lola?”
Pero hindi ko nasabi. Dahil sa likod ng bawat panginginig ng boses niya, ramdam ko — totoo ang pagsisisi.
“Hindi ko kailangan ng pera,” sabi ko. “Pero ayokong malito si Bunso. Ayokong balik-balikan niya ang tanong na matagal ko nang sinarado — kung bakit naghiwalay kami, o bakit nawala ang lola niyang dati niyang hinahanap.”
Tumango siya, mabagal ngunit totoo.
“Sabihin mo na lang sa kanya… isa akong kaibigan ng pamilya. Hindi kailangang malaman niya na ako ang lola. Ang mahalaga, makita ko siyang masaya.”
ANG PAGPAPATAWAD
Pag-uwi ko, nadatnan kong mahimbing ang tulog ni Bunso — yakap ang lumang stuffed tiger na galing pa sa kanyang ama.
Napatitig ako. Bumalik sa isip ko ang alaala ng Paskong buo pa kami — si Aling Teresa at si Bunso, nagtatawanan habang gumagawa ng puto bumbong.
At doon ko naunawaan — kahit sa pagitan ng mga sugatan, may isang taong tahimik na umiiyak sa kabilang dulo.
Kinabukasan, tumawag siya.
“C–Can I take Bunso out today?”
Ngumiti ako, kahit hindi niya ako nakikita.
“Pwede po. Gusto n’yong mag-ice cream kayo sa Luneta?”
May saglit na katahimikan, bago ko marinig ang mahinang hikbi.
“Salamat, anak…”
Hindi ko tinanggap ang ₱4,000,000.
Ibinigay ko pabalik ang paper bag, sabay sabing:
“May mga bagay na hindi kayang bilhin ng pera. Pero puwede pa nating simulan muli — sa ibang paraan.”
At nang magtagpo ang mga kamay namin, hindi na iyon kamay ng biyenan at manugang.
Kundi kamay ng dalawang babaeng parehong sugatan —
pero natutong magpatawad,
magpakumbaba,
at muling magmahal, hindi bilang magkamag-anak,
kundi bilang magkaibigan na muling binuo ng panahon.
💛 “Hindi lahat ng relasyon nagtatapos. May ilan, nagbabago lang ng pangalan.”