Dalawang taon na ang lumipas mula nang maaksidente si Kuya Ricardo—ang asawa ni Ate Melissa, ang nakatatanda kong kapatid. Dati, siya ang tipo ng lalaking hinahangaan: matangkad, masayahin, at may seryosong responsibilidad. Ngayon, kalahati ng kanyang katawan ay paralisado. Ang dating maingay nilang bahay sa Quezon City ay napuno na ng tunog ng oxygen machine at ang tahimik na buntong-hininga ni Ate tuwing gabi.
Si Kuya Ricardo ang laging nagbibigay sa akin ng baon noong nag-aaral pa ako. “Mag-aral kang mabuti, Nona,” sabi niya. “Mas masaya ako sa tagumpay mo kaysa sa sarili kong tagumpay.” Kaya nang makita ko siyang nakahiga, wala nang magawa, gumuho ang isang bahagi ng aking pagkabata.
Ang Sensitibong Pabor
Isang gabi, malakas ang buhos ng ulan. Umalis si Ate para magtinda sa palengke. Ako ang naiwan sa bahay para magbantay kay Kuya Ricardo. Habang kumukuha ako ng tubig sa banyo para punasan siya, bigla kong narinig ang tinig niyang paos at mahina.
“Nona… halika muna rito… may ipapakiusap sana ako sa ’yo…”
Napatigil ako. Hindi siya sanay magsalita nang ganoon. Kinabahan ako. Pumasok ako sa kuwarto, at nakita ko siyang nakatingin sa akin—ang kanyang mga mata ay mapayapa ngunit malalim, tila may itinatago. Dahan-dahan niyang iniangat ang kamay niyang may kaunting paggalaw pa, senyales para lumapit ako.
Lumapit ako, nanginginig. Akala ko may kailangan siyang personal na tulong o emergency.
“Nona,” mahinang wika niya, “alam kong mahal na mahal mo ang Ate mo. Pero kung… kung dumating ang araw na wala na ako… ipangako mo sa akin na hihikayatin mo siyang magmahal ulit.”
Nanigas ako sa kinatatayuan. Ito ang “pabor” na kailangan niyang sabihin sa akin.
Tumingin ako sa kanya, at sa pagitan ng hirap niyang huminga, narinig ko pa: “Ayokong manatili siyang nagdurusa. Si Melissa ay nararapat na maging masaya… kahit sa piling ng ibang tao. Huwag mong hayaang ikulong niya ang sarili sa awa sa akin.”
Hindi ko na napigilang umiyak. Yumuko ako at hinawakan ang kamay niyang malamig. “Kuya… huwag mong sabihin ’yan. Mahal ka ni Ate. Hindi ka niya iiwan.”
Ngumiti siya—isang ngiti na puno ng kapayapaan at pag-ibig. “Alam ko,” sabi niya. “Pero kung hindi ko na siya kayang yakapin, sana may ibang gagawa niyon para sa kanya.”
Ang Huling Paalam at ang Kahon
Lumipas ang mga buwan. Patuloy kaming nag-alaga kay Kuya Ricardo. Maraming nagsabi, “Sayang si Melissa, bakit di mag-asawa ulit?” Pero alam kong ang iniisip lang niya ay si Kuya.
Isang umaga, biglang bumagal ang kanyang hininga. Nakatingin siya kay Ate. Sa huling sandali, may bahagyang kislap ng kapayapaan sa kanyang mukha.
Sa ilalim ng unan niya, may iniwang sobre. Nakasulat sa loob, sa nanginginig na sulat: “Kung may susunod na buhay, gusto ko pa ring maging asawa mo… kahit isang araw lang ulit. Melissa.”
Ang Paglaya at ang Bagong Kabanata
Pagkaraan ng isang taon, patuloy pa ring umiiyak si Ate Melissa gabi-gabi. Tumigil siya sa pagtitinda at halos hindi na umaalis ng bahay. Naalala ko ang pakiusap ni Kuya Ricardo.
Isang araw, pinilit ko siyang sumama sa outreach program ng simbahan sa Laguna. “Para lang makalabas ka, Ate. Hindi mo kailangang magsalita.”
Doon namin nakilala si Father Anton—isang pari na dating doktor. Nang matapos ang misa, nilapitan niya si Ate, tinapik sa balikat, at sinabi: “Hindi kasalanan ang muling ngumiti.”
Unti-unti, bumalik ang liwanag sa mata niya. Nagsimula siyang tumulong sa simbahan.
Noong anibersaryo ng pagkamatay ni Kuya, habang naglilinis kami ng kwarto, may natagpuan kaming maliit na kahon sa ilalim ng drawer. Nakaipit sa loob ang isang sobre: “Para kay Melissa — kapag kaya mo nang ngumiti ulit.”
Magkasama naming binuksan ito. Ang sulat ay maikli: “Mahal kong Melissa, Kung dumating ang araw na kaya mo nang maglakad nang walang hawak na kamay ko, gusto kong lumingon ka sa langit at ngitian ako. Ibig sabihin niyon, tinupad mo ang hiling ko — na maging masaya ka pa rin.”
Umiyak si Ate, ngunit sa unang pagkakataon, may ngiti sa kanyang mga luha.
Lumipas pa ang ilang buwan, at isang araw, nakita ko si Ate na nakangiti, kausap ang isang volunteer sa simbahan, si Mang Leo, isang biyudo. Hindi ko alam kung saan ito hahantong, pero alam kong natupad ang hiling ni Kuya Ricardo.
Sa puntod niya, sinabi ko nang mahina: “Kuya, hindi na siya umiiyak gabi-gabi. Hindi ka kailanman makakalimutan.”
Naramdaman ko ang hangin na dumaan sa pisngi ko—parang isang haplos ng pasasalamat.