Mainit ang ilaw sa bulwagan, puno ng tawa at palakpakan. Ang bawat bisita ay nakadamit nang marangya, ang musika’y malambing, at ang bagong kasal ay tila larawan ng tagumpay at kasiyahan.
Ngunit sa gitna ng perpektong gabing iyon, isang matandang babae ang marahang pumasok. Manipis na ang buhok, suot ang isang lumang bestida at sapatos na kupas. Sa kanyang kamay ay isang maliit na bag na tela, halatang pinaglipasan ng panahon.
Walang nakapansin—hanggang sa may isang bulong mula sa nobya:
—“Mahal, nariyan ang nanay mo… baka mapahiya tayo kung may makakita sa kanya.”
Natigilan ang nobyo. Lumapit siya agad, pilit pinapakalma ang sarili.
—“Ma… bakit hindi ka nagsabi na pupunta ka?”
Ngumiti ang babae, halos nanginginig ang boses.
—“Gusto lang kitang masilayan sa araw na pinangarap mo. Hindi ko naman balak abalahin kayo.”
Ngunit sa halip na yakap, malamig na sagot ang isinukli ng anak:
—“Ma, umuwi ka na po. Hindi ito tamang panahon. Baka isipin ng mga tao kung anu-ano. Dadalawin na lang kita pagkatapos ng honeymoon.”
Tahimik na ibinaba ng ina ang kanyang tingin. Binuksan niya ang bag at iniabot ito sa anak.
—“Narito… mga lumang litrato mo noong bata ka pa. Iningatan ko ito sa loob ng maraming taon.”
Ngunit imbes na pasalamatan, marahas itong kinuha ng anak at ibinulsa nang walang tingin.
—“Sige na, Ma. Aalis na ako.”
At sa gitna ng musika at halakhak, ang ina ay lumakad palabas. Walang nakakita sa pag-ikot ng kanyang balikat habang pinipigil ang hikbi.
Sampung taon ang lumipas.
Ang anak ay hindi na ganoon kayaman. Ang negosyo’y nalugi, iniwan siya ng asawa, at lahat ng dating kaibigan ay naglaho. Sa loob ng kanyang tahimik at malamig na bahay, napansin niya ang isang lumang bag sa sulok ng aparador — ang parehong bag na minsang ipinahiya niya.
Binuksan niya ito nang may kaba.
Sa loob, may mga lumang larawan nga, pero higit pa roon — may mga dokumento ng lupa, isang passbook na may malaking halagang naipon, at ilang liham na isinulat ng nanginginig na kamay ng kanyang ina:
“Anak, itong bahay na ito ay ipinundar ko para sa iyo. Kung sakaling mapagod ka, may uuwian ka pa rin.”
“Ang ipon na ito, bawat sentimo’y mula sa pawis at luha ko. Nawa’y magamit mo ito sa panahon ng pangangailangan.”
Nanginginig ang kanyang mga daliri. Tumulo ang mga luha. Sa bawat letra, naramdaman niya ang bigat ng pag-ibig na kanyang tinanggihan.
Ngunit huli na. Nalaman niyang pumanaw na ang kanyang ina kalahating taon na ang nakalipas.
Bumalik siya sa kanilang probinsya. Sa harap ng libingan nito, lumuhod siya, yakap ang lumang bag, at napaiyak na parang batang nawalan ng mundo.
—“Ma… patawarin mo ako. Huli na ang lahat.”
Ang hangin lamang ang tumugon, at ang mga dahong nalalaglag ang tanging saksi sa kanyang paghingi ng tawad. Iniwan niya roon ang lumang bag — simbolo ng pagmamahal na minsan niyang ikinahiya, ngayon ay siya namang nagligtas sa kanya sa pagkalunod ng pagsisisi.
Aral:
Huwag mong ipagpalit ang dangal ng iyong mga magulang sa pansamantalang karangyaan. Ang pag-ibig nila ay hindi kailanman nagmamaliw — tahimik, totoo, at handang isakripisyo ang lahat, kahit kapalit ay kahihiyan o sakit.