Sa labas ng Quezon City, nakatayo ang isang lumang bahay na yari sa kahoy. Dito nakatira sina Lara, isang mabait at tahimik na manugang; ang kanyang asawang si Miguel, isang civil engineer na madalas ipadala sa probinsya para sa proyekto; at ang biyenan niyang si Mang Ernesto, isang retiradong guro na may mahinang pandinig ngunit matalas pa rin ang isip.
Kapag naroon si Miguel, masigla ang bahay—may tawanan, may musika, at may halakhak sa hapag-kainan.
Ngunit sa tuwing aalis ito para sa trabaho, tila nag-iiba ang hangin.
Tahimik. Mabigat. At minsan, may mga tawag na hindi niya gustong marinig.
“Lara…”
“Halika muna rito sa silid ko, may ipapakita ako sa’yo.”
Magalang si Lara, kaya kahit kinakabahan, sinusunod niya.
Sa tuwing papasok siya, isinasara ni Mang Ernesto ang pinto at bulong ang boses.
Minsan, tinatanong siya tungkol sa mga lumang litrato; minsan, pinapipili ng kulay ng papel; at palagi, sinasabihan ng:
“Wala tayong dapat pagsabihan nito, ha?”
Kahit walang masamang nangyayari, unti-unti siyang nababalisa.
“Bakit kailangang palaging lihim?” bulong niya sa sarili.
Isang gabi, malakas ang ulan. Nasa kusina si Lara, naglilinis ng pinggan, nang marinig ang tinig ng biyenan.
“Lara! Bilis, halika rito!”
May halong kaba sa boses ni Mang Ernesto. Mabilis siyang umakyat sa itaas.
Pagpasok niya sa kwarto, nakita niya ang matanda sa tabi ng lumang mesa, may kahong gawa sa kahoy sa harap nito.
“Pakisara ang pinto,” mahinang sabi ni Mang Ernesto.
“May ipapakita ako, pero sana… huwag mo munang sabihin kay Miguel.”
Lalong bumigat ang loob ni Lara, pero sinunod pa rin niya.
Bubuksan pa lang niya ang kahon nang biglang bumukas ang pinto sa ibaba—malakas, galit.
Si Miguel.
Basang-basa sa ulan, hingal, at nanginginig sa galit.
Mabilis siyang umakyat at binuksan ang pinto ng silid.
“Ano’ng ginagawa niyo rito?” sigaw niya, nakatingin sa ama at sa asawa.
“Tuwing wala ako, tinatawag mo si Lara rito sa kwarto mo—ano’ng ibig sabihin nito, Tay?”
Nanigas si Lara, halos di makapagsalita.
“Miguel, hindi mo naiintindihan—”
Pero sumabat si Mang Ernesto, marahang tumayo, hawak ang kahon.
“Anak,” sabi niya sa mabigat na tinig, “ito ang dahilan.”
Binuksan niya ang kahon. Sa loob, may mga lumang larawan ng isang babae—nakangiti, maganda, at halatang mahal ng kumuha.
May mga lumang sulat, ticket stubs, at bulaklak na pinatuyo sa pahina ng isang lumang diary.
“Siya ang nanay mo,” sabi ni Mang Ernesto, nanginginig ang boses.
“Matagal ko nang gustong buuin itong alaala niya—isang album para sa iyo, sa kaarawan mo. Pero hindi ako marunong magsulat… kaya humingi ako ng tulong kay Lara.”
Tahimik.
Tanging patak ng ulan ang maririnig.
Lumingon si Lara, luhaan.
“Miguel, gusto naming sorpresahin ka. Natatakot lang ako na baka masaktan ka kung maalala mo ulit si Mama.”
Dahan-dahang bumaba ang tingin ni Miguel sa kahon. Isa-isang nilapitan ang mga larawan—mga larawan ng babaeng halos hindi na niya matandaan.
Ngayon, parang nabuhay muli sa harapan niya.
“Tay… Lara…” bulong niya. “Patawarin n’yo ako. Akala ko…”
Hindi niya naituloy. Umiyak na lang siya, niyakap ang kanyang ama at asawa.
Kinagabihan, tatlo silang magkakasama sa mesa, nakapalibot sa mga lumang larawan.
Itinuturo ni Mang Ernesto ang bawat isa:
ang unang date nila ng asawa, ang unang bahay, ang araw ng kasal.
Si Lara ang nagsusulat ng mga caption, si Miguel naman ang nag-aayos ng album.
Habang nagkukuwento ang matanda, tila nabubuo nilang muli ang isang buhay na minsang nawala sa kanila.
At ang silid na dati’y puno ng hinala at katahimikan, ngayo’y punô ng tawanan.
Sa labas, patuloy ang ulan—ngunit sa loob ng bahay, may liwanag.
Liwanag ng pagpapatawad, ng pagmamahal, at ng pag-unawa.
Kung minsan, hindi pala sikreto ang pinakamabigat na dalhin sa pamilya,
kundi ang mga salitang hindi nasasabi.
At nang gabing iyon, sa bahay na minsang puno ng hindi pagkakaintindihan,
natagpuan nilang tatlo ang isa’t isa — muli.