Labinlimang taon na ang lumipas mula nang mawalan ng asawa si Maria Dela Cruz. Tahimik siyang namumuhay sa maliit na bahay sa Batangas, nagtitinda ng gulay sa palengke upang buhayin ang dalawang anak. Para sa lahat, si Maria ay larawan ng katatagan—isang inang ginawang tahanan ang sariling mga kamay, at ginawang sandigan ang puso.
Ang kanyang asawa, si Ramon Dela Cruz, ay isang construction engineer na naaksidente sa isang proyekto sa Cebu. Nasabi ng mga tao na bumagsak ang scaffolding at kasama siya sa mga nasawi. Ang katawan ay halos hindi makilala, ngunit natukoy sa pamamagitan ng mga gamit na natagpuan. Sa gitna ng luha at pagkabigla, mabilis ang naging libing. At doon, inilibing din ni Maria ang kalahati ng kanyang kaluluwa.
Tuwing gabi, nagsisindi siya ng kandila sa tabi ng larawan ng kanyang asawa. Nakikipag-usap pa rin dito na parang naririnig siya—kinukuwento ang mga hirap at tagumpay ng mag-ina. “Kung nandito ka lang, mas madali sana,” ang madalas niyang bulong bago matulog.
Ang Pagkikita sa Boracay
Isang tag-init, inanyayahan siya ng kanyang mga anak na magbakasyon sa Boracay. Sa una, tumanggi siya—hindi siya sanay umalis. Ngunit napapayag din siya sa huli. Sa unang pagkakataon matapos ang maraming taon, naramdaman ni Maria ang simoy ng hangin na walang halong bigat ng alaala.
Habang naglalakad sila sa dalampasigan, biglang huminto si Maria. Sa di kalayuan, may isang lalaki—may kulay-abo nang buhok, ngunit pamilyar ang ngiti at tindig. Katabi nito ang isang babaeng mas bata at dalawang batang masiglang naglalaro sa buhangin.
Parang tumigil ang oras. Hindi siya maaaring magkamali—iyon si Ramon.
Ang lalaking inilibing niya.
Ang lalaking akala niya’y matagal nang wala.
Nanlamig ang kanyang katawan, nanginginig ang mga kamay. Hindi niya alam kung iiyak, tatakbo, o lalapit. Pumintig ang puso niya sa parehong paraan noong una niyang makita ito, ngunit ngayong may halong kirot at tanong.
Ang Katotohanan sa Likod ng “Kamatayan”
Kinabukasan, nang makitang naglalakad mag-isa ang lalaki sa tabing-dagat, nilakasan ni Maria ang loob. Lumapit siya at tinawag ito, mahina ngunit puno ng pag-asa:
“Ramon… ikaw ba ’yan?”
Napalingon ito. Nanlaki ang mga mata, parang nakita ang multo ng nakaraan.
“Maria?… Diyos ko…”
Pareho silang natigilan, nakatingin lamang sa isa’t isa. Ang mga alon ay tila sumasabay sa tibok ng kanilang puso—mabagal, mabigat, totoo.
Umupo silang dalawa sa isang batong upuan, at doon ibinunyag ni Ramon ang katotohanan.
Hindi pala siya namatay. Matapos ang aksidente, nalunod siya at inanod ng alon patungong Iloilo, kung saan siya nailigtas ng mga mangingisda. Pagkagising, wala siyang maalala—ni pangalan, ni pamilya. Ang tanging naiwan sa kanyang isipan ay ang pangalang “Ramon”.
Isang biyuda ang nag-alaga sa kanya, si Liza, at sa paglipas ng panahon ay nagmahalan sila. Nagkaroon sila ng dalawang anak. At kamakailan lang, nagsimula siyang managinip—isang babaeng umiiyak sa harap ng larawan, dalawang batang tumatawag ng “Papa.” Hanggang sa makita niya si Maria sa Boracay—at parang naalimpungatan ang lahat ng alaala.
Dalawang Babae, Isang Pag-ibig
Nang malaman ni Liza ang totoo, tahimik lamang itong napaiyak. Sa halip na magalit, hinawakan niya ang kamay ni Maria at mahinang nagsabi:
“Hindi ko siya inagaw. Nagmahal lang ako ng taong akala kong wala nang nakaraan. Ngayon alam ko na, kaya sana… magkaroon tayo ng kapayapaan.”
Napaluha si Maria. Sa halip na galit, awa at pang-unawa ang bumalot sa kanya. Pareho silang biktima—ng panahon, ng tadhana, at ng isang aksidenteng nagbago ng buhay ng tatlong tao.
Ang Muling Pagbabalik
Nagpasya si Ramon na bumalik sa Batangas upang humingi ng tawad sa kanyang tunay na pamilya. Walang sumbat ang kanyang mga anak—sa halip, niyakap nila ang kanilang ama na parang isang himala.
Mula noon, hinati niya ang kanyang oras sa dalawang tahanan—sa Batangas, kung saan naroon ang kanyang unang pamilya, at sa Iloilo, kung saan siya muling isinilang sa gitna ng kawalan ng alaala.
Sa paglipas ng mga taon, naging magkaibigan ang dalawang pamilya. Sa tuwing Pasko o Bagong Taon, nagsasalo sila sa iisang hapag. May luha, ngunit may ngiti. May alaala ng sakit, ngunit higit doon ay may kapatawaran.
Isang Buhay na Umikot
Minsang sinabi ni Maria habang pinagmamasdan ang dagat,
“Ang buhay ay parang alon—minsan nilulunod ka, pero sa bandang huli, ibinabalik ka rin nito sa pampang na para sa’yo talaga.”
At sa araw na iyon, sa parehong dalampasigan kung saan muling nagtagpo ang dalawang kaluluwang pinaglaruan ng tadhana, tuluyang nakamit ni Maria ang kapayapaan na matagal niyang hinintay.