Sa isang mainit na hapon sa Quezon City, biglang nawalan ng malay si Maria — 35 taong gulang, payat, maputla, at halatang pagod sa buhay. Ayon sa doktor, anemic siya at kailangang manatili sa ospital para sa gamutan at obserbasyon.
Ngunit ang mas masakit — wala roon ang kanyang asawa.
“Bahala ka na diyan, busy ako sa trabaho,” malamig na sabi ni Roberto bago umalis.
Ang “trabaho” na tinutukoy niya? Isang “paglalakbay” sa Europa kasama ang kabit niyang si Lara — mas bata, maganda, at kaopisina niya. Sumama pa si Lara na may anak na tatlong taong gulang.
Mahigit ₱400,000 ang ginastos ni Roberto para sa “masayang bakasyon para sa tatlo.”
Samantala, si Maria ay nakahiga sa ospital, may suero sa braso, halos walang lakas.
Sa gilid ng kama, tahimik na nakaupo ang anak niyang si Bea, walong taong gulang, walang kalaro, walang makain, at walang magulang na naroon para sa kanya.
Tumawag pa ang guro ni Bea, humihingi ng pambayad sa matrikula. Pero wala nang pera si Maria — ₱500 na lang ang laman ng kanyang pitaka.
Humingi siya ng tulong sa kapitbahay, nangutang para lang may maipangbayad pansamantala. Sa isip niya, hanggang di bumabalik si Roberto, walang pag-asa.
Samantala sa Batangas, si Lola Teresita, ina ni Roberto, ay ilang araw nang hindi matawagan ang anak. Tinatawagan din niya ang manugang, ngunit laging walang sagot.
Kinabahan siya. Sumakay ng bus papuntang Maynila.
At nang makita niya ang manugang sa ospital — halos gumuho ang kanyang mundo.
Si Maria, payat, nanghihina, at may suero. Sa sahig, nakaupo si Bea, hawak ang kalahating karton ng gatas, sinusupsop sa maliliit na higop.
Napatakip ng bibig si Lola Teresita.
“Diyos ko, Maria… ano’ng nangyari sa inyo?”
Ngumiti si Maria kahit luhaan.
“Wala ‘to, Mama. Pagod lang ako. Baka bukas, makalabas na rin kami.”
“Nasaan si Roberto? Bakit wala siya rito?” tanong ng matanda.
Tahimik si Maria. “Busy daw po sa trabaho.”
Ngunit biglang sumabat si Bea, inosenteng nagsabi:
“Hindi po totoo ‘yon, Lola. Nasa Europe po si Papa, kasama si Tita Lara at ‘yung baby. Sabi niya, maghintay lang daw kami.”
Parang tinusok ng patalim ang puso ni Teresita. Hindi siya nakapagsalita.
Nang gabing iyon, matapos pakainin ang apo, tahimik siyang tumawag sa Batangas.
“Mang Mario, bukas ipadala mo rito ‘yung tatlong sako ng bigas, ilang manok, at ‘yung titulo ng lupa. May gagawin ako.”
Kinabukasan, pumunta siya sa bangko at winithdraw ang lahat ng ipon — ₱1.3 milyon.
Iyon sana ang perang ipon niya para sa kanyang pagtanda.
Ngunit dinala niya lahat sa ospital. Binayaran ang bill ni Maria, binayaran din ang isang taon na tuition ni Bea, at nag-iwan pa ng pera para sa kanilang panggastos.
Lumuhod si Maria, umiiyak.
“Mama, bakit niyo po ginawa ‘to? Ipon niyo ‘yan! Dapat para sa inyo ‘yan!”
Ngumiti si Teresita, hinawakan ang kamay ng manugang.
“Matanda na ako, hija. Hindi ko na kailangan ng pera. Ang kailangan ko ay makita kayong ligtas. Anak ko ang nagkasala, pero ikaw ang nagmahal nang totoo.”
Tumingin siya sa kanyang apo at mariing nagwika:
“Pag-uwi ng anak ko, ipapakita ko sa kanya kung ano ang ibig sabihin ng kahihiyan.”
Pag-uwi ni Roberto, tatlong linggo makalipas, dala ang mga pasalubong at tawa, laking gulat niya nang datnan ang ina sa bahay — kasama ang dalawang kapitbahay at opisyal ng barangay.
Tahimik itong naglatag ng mga papel sa mesa.
“Ito ang titulo ng bahay. Tinanggal ko na ang pangalan mo. Si Maria na ang may-ari. Ang pera ko sa bangko — ibinigay ko na rin sa kanila. At ikaw, Roberto… umalis ka na. Wala na akong anak na tulad mo.”
Namutla si Roberto.
“Ma… bakit niyo ako ganito?”
Tumingin si Teresita sa kanya, malamig ngunit may luha sa mata:
“Kasi pinabayaan mong magutom ang asawa at anak mo habang pinapasaya mo ang iba. Kung may hiya ka pa, umalis ka.”
Tahimik si Maria, mahigpit na yakap si Bea.
Habang lumalabas si Roberto, tumingin si Lola Teresita sa mag-ina — at sa unang pagkakataon, ngumiti nang may kapayapaan.
“Anak, mabuhay kayo nang marangal. Ang langit bahala sa mga taong marunong magmahal. Sa huli, ang totoo at mabuting puso ang mananatili.”
Sa labas, bumuhos ang araw sa hapon, hinaplos ng hangin ang mga bulaklak ng bougainvillea.
At sa wakas, muling naramdaman ni Maria na may tahanan pa rin siyang matatawag — sa piling ng biyenang minahal siya na parang tunay na anak.