“ISANG MAHIYAIN PERO MATAPANG NA BABAE ANG NAGPANGGAP NA LALAKI PARA MAKATRABAHO AT MAPAGALING ANG MAYSAKIT NA NANAY — PERO NANG MADISKUBRE ITO NG BOSS, ANG SUMUNOD NA NANGYARI AY NAGPAIYAK SA LAHAT.”
Ako si Mira Santos, dalawampu’t apat na taong gulang, panganay sa tatlong magkakapatid. Simula nang masabing may kidney failure si Nanay, parang gumuho ang mundo namin. Araw-araw ay tanong kung saan kukuha ng pambili ng gamot, kung paano babayaran ang susunod na checkup, at kung paano kami kakain kinabukasan.
Wala kaming koneksyon, diploma, o kakilala — pero ako lang ang kayang kumilos. Kaya nang marinig kong may factory na naghahanap ng mga trabahador, bigla akong napahinto.
“Lalaki lang ang tinatanggap,” sabi ng anunsiyo.
At doon nagsimula ang pinakamahirap na desisyon ng buhay ko.
ANG PAGPAPANGGAP
Kinagabihan, tumingin ako sa salamin. Ginupit ko ang buhok ko hanggang tenga, nagbenda ako ng dibdib, at sinuot ang lumang polo ni Tatay. Nang tumingin ako muli, hindi ko na nakita si Mira — kundi si Mario.
“Para sa’yo ‘to, Nay,” bulong ko habang pinipigilan ang luha.
Kinabukasan, nag-apply ako. Sa awa ng Diyos, natanggap ako bilang machine helper.
ANG BUHAY NI “MARIO”
Unang araw pa lang, ramdam ko na ang bigat. Mabigat ang bakal, mas mabigat ang pagod. Pero mas mabigat pa rin ang takot kong mabuking.
“Baguhan ka, ‘no?” tanong ng isa kong katrabaho.
“Oo, pare,” sagot ko, pinapalalim ang boses ko habang nanginginig sa kaba.
Araw-araw, ginagalingan ko. Binubuhat ko ang kaya’t di kaya ng katawan ko. Sa gabi, pag-uwi sa barracks, inilalabas ko ang maliit na larawan ni Nanay.
“Konti na lang, Nay. Konting tiis pa.”
ANG ARAW NA NABUKO
Dalawang buwan akong nakalusot. Pero isang araw, habang binubuhat ko ang steel bar, biglang umikot ang paningin ko at nawalan ako ng malay.
Pagmulat ko, nasa clinic na ako — at sa tabi ng kama, naroon si Mr. Adrian Cruz, ang may-ari ng kumpanya. Hawak niya ang ID ko na may nakasulat na “Mira Santos.”
Tahimik siya. Ako naman, halos di makatingin.
“Babae ka pala,” mahinahon niyang sabi.
“Pasensiya na po, Sir,” nanginginig kong tugon. “Hindi ko po sinadya. Kailangan ko lang po ng trabaho. Kailangan ko pong pagalingin si Nanay…”
Hindi ko na natapos. Tumulo na ang luha ko.
Tahimik siyang lumapit, inilapag ang ID sa mesa, at marahang nagsalita:
“Hindi mo kailangang humingi ng tawad, Mira. Ang ginawa mo ay hindi kasalanan — isa itong katapangan.”
ANG PAGBABAGO NG BUHAY
Kinabukasan, pinatawag niya akong muli sa opisina. Inakala kong sisante na ako. Pero pagdating ko, ngumiti siya at inabot ang dalawang sobre.
“Una, ito — bagong kontrata mo, bilang regular employee.”
“Nangyayari po ba ‘to?” halos pabulong kong tanong.
“At ito naman,” sabay abot niya ng isa pa, “ay tulong para sa gamutan ng nanay mo.”
Hindi ko napigilang umiyak.
“Sir, bakit po?”
“Sapagkat,” tugon niya, “hindi lahat ng bayani ay may sandata. Minsan, ang bayani ay babaeng handang magpanggap para sa pag-ibig.”
ANG ARAW NG PAGKABALIK
Pag-uwi ko, sinalubong ako ni Nanay. Niyakap ko siya nang mahigpit.
“Nay, may trabaho na po ako — ‘yung totoo, ‘yung ako na ulit.”
Ngumiti siya kahit mahina.
“Anak, kahit kailan, hindi mo kailangang magpanggap para maging malakas. Babae ka man, matatag ka.”
Sa simpleng hapunan naming may lugaw at tuyo, naramdaman kong iyon na ang pinakamasarap na kainan sa buhay ko.
ANG LINYANG HINDI NILA MAKAKALIMUTAN
Makalipas ang ilang buwan, inimbitahan ako ni Mr. Cruz sa company anniversary. Sa harap ng lahat ng empleyado, inakyat ko ang entablado para magpasalamat.
At ang sinabi ko ay ito:
“Hindi ko kailangang magpanggap na lalaki para maging matatag.
Dahil ang tunay na lakas — ay nasa puso ng anak na handang magpasan ng kahit anong bigat…
para sa ina na mahal niya.”
Tumahimik ang buong bulwagan bago sumabog ang palakpakan.
May mga umiiyak, may mga nakangiti — at sa gitna ng lahat, nakita ko si Nanay, nakangiti rin, may luha sa mata.
At sa titig niya, alam kong kaya kong harapin ang mundo — hindi bilang Mario, kundi bilang Mira, ang babaeng lumaban para sa pag-ibig.