Akala nina Carlo at Lina ay madali nilang mapapaikot ang matandang ina. Sa sandaling pumirma si Aling Maria sa dokumentong ipinasulat nila, naniniwala silang hawak na nila ang limang milyong pisong bahay na pinaghirapan ng kanyang buong buhay. Pagkatapos ay pinalayas nila ang 82-anyos na babae, parang walang halagang basura.
Ngunit dalawang araw lang ang lumipas bago muling bumalik si Aling Maria — at dala niya ang isang bagay na magpapayanig sa kaluluwa ng mag-asawa.
Si Aling Maria ay dating guro sa Cebu. Sa mga huling taon ng kanyang buhay, nakatira siya sa bahay ng kanyang anak na si Carlo at ng manugang niyang si Lina. Nang mapansin ng dalawa na madalas na nakalilimot ang matanda, doon nila sinimulan ang kanilang plano.
Isang gabi, habang nakaupo sa terasa, bumulong si Lina:
“Kung mapapapirma natin siya, magiging atin na ang bahay. Sabihin na lang natin na medical form ‘yan.”
Kinabukasan, dinala nila si Aling Maria sa munisipyo, kunwari’y may check-up. Hindi alam ng matanda na dokumento ng paglilipat ng pagmamay-ari pala ang pinirmahan niya.
Pag-uwi, inutusan nila itong umalis. Tahimik lamang si Aling Maria, ngunit sa loob niya, may apoy na nag-aalab.
Makaraan ang 48 oras
Isang tricycle ang huminto sa harap ng bahay. Bumaba ang matanda, suot ang lumang saya at dala-dala ang isang timba ng bagoong na amoy pa lang ay nakakayanig.
Tahimik siyang pumasok sa loob at sinabi:
“Akala n’yo ba naloko n’yo ako? Hindi ako ulyanin. Alam kong gusto n’yo lang ang bahay.”
Binuksan niya ang timba, at kumalat ang matapang na amoy.
“Ganito ang amoy ng kasakiman — hindi nawawala, kahit ilang sabon o pabango.”
Lumabas si Mang Ben, ang matagal nang asawa ni Aling Maria, hawak ang tungkod at mariing sinabi:
“Hindi namin kailangan ang bahay. Pero hindi mo puwedeng lokohin ang sariling ina.”
Tahimik si Carlo, nakayuko. Si Lina naman ay nanginginig.
Pagkalipas ng ilang araw, natanggap nila ang subpoena mula sa barangay. Doon nila muling nakita si Aling Maria — maayos, matatag, at kasama ang kanyang abogado.
Sa harap ng lahat, pinatugtog ng abogado ang recording ng kanilang pag-uusap.
“Pirmahan mo lang, senile naman siya… hati tayo sa pera.”
Tahimik ang opisina. Umiling ang opisyal:
“Hindi ito simpleng alitan sa pamilya. Ito ay pandaraya at pang-aabuso.”
Tumingin si Aling Maria sa anak.
“Carlos, anak, hindi ko gustong maparusahan ka. Pero tandaan mo — kapag nilinlang mo ang sarili mong ina, mas malaki ang mawawala sa iyo kaysa sa bahay.”
Bumaling siya kay Lina.
“Ang isang pagtataksil ay kayang burahin ang lahat ng kabutihan.”
Pagkatapos ay ngumiti siya nang banayad.
“Ibinigay ko na ang kalahati ng bahay sa home for the elderly. Ang natitira, nasa pangangalaga ng abogado. Hindi na ito maaaring galawin ng sinuman.”
Pagkatapos ng lahat, lumipat sina Carlo at Lina sa Mandaue. Nagbukas sila ng maliit na karinderya. Ngunit sa bawat kustomer, pareho ang reklamo:
“Bakit amoy bagoong dito?”
Gabi-gabi, pinupunasan nila ang mga dingding, nililinis ang sahig, pero nananatili ang amoy — isang paalala ng kasalanang hindi mahuhugasan.
Si Aling Maria naman, nakatira na ngayon sa elderly center. Araw-araw ay umiinom siya ng kape, nagbabasa ng Biblia, at tahimik na nakangiti.
Nang tanungin siya ng isa sa mga kasamahan niya kung hindi ba siya nasasaktan sa ginawa ng anak, sagot niya:
“Hindi na. Ang kasalanan ay may sariling amoy. At kahit ilang taon ang lumipas, maaamoy pa rin nila iyon sa sarili nila.”
Sa Pilipinas, may kasabihang:
“Ang utang na loob ay mas mabigat kaysa ginto.”
At sa puso ng mga anak na nagtaksil sa magulang,
ang amoy ng bagoong ay mananatili —
hindi sa kanilang balat, kundi sa kanilang budhi.