Ako si Lola Mercedes, walumpung taong gulang. Mahigit sampung taon na mula nang sumakabilang-buhay ang aking asawa. Sa aming tatlong palapag na bahay sa Quezon City, kasama ko ang tatlo kong anak na lalaki — sina Antonio, Rafael, at Miguel — pati na rin ang kani-kanilang mga asawa: sina Marites, Lani, at Carla.
Isang taon na ang nakalipas nang tamaan ako ng mild stroke. Bunga nito, halos nawala ang paningin ko. Ayon sa doktor, maaari pa raw itong bumalik sa tulong ng gamot at pahinga. Ngunit sa halip na ipagpasalamat agad ang pagbuti ko, isang kakaibang ideya ang pumasok sa isip ko:
“Noong malinaw pa ang paningin ko, puro ngiti at kabaitan ang ipinapakita nila. Pero kung mabulag kaya ako, gano’n pa rin kaya sila?”
At doon nagsimula ang aking maliit na eksperimento.
Tulad ng isang tauhan sa sariling dula, nagkunwari akong ganap na bulag, kahit na unti-unti nang bumabalik ang aking paningin.
Ang Anim na Buwang Pagsubok
Nagpalit-palit ang tatlo kong manugang sa pag-aalaga sa akin. Araw-araw akong pinapakain, tinutulungan maligo, at inaalalayan sa paglakad. Sa tuwing nakapikit ako o nakatungo, doon ko mas nakikita kung sino talaga sila.
Si Marites, ang panganay na manugang, ay laging may ngiti. Tuwing magdadala siya ng lugaw, maririnig ko pa ang mahina niyang bulong:
“Alagaan mo akong mabuti, Mama, para sa bandang huli, baka mapunta rin sa ’kin ang malaking parte ng lupa.”
Si Lani, ang pangalawa, ay palangiti sa harap ng mga tao. Pero kapag kaming dalawa na lang sa bahay, naririnig kong binubuhos niya ang lumang sopas at bulong-bulong:
“Walang kwenta, kahit anong ipainom ko di naman makikita ng bulag na ’to.”
Masakit, pero tiniis ko.
Hanggang sa dumating kay Carla, ang bunsong manugang. Sa kanya ako may pag-asa. Tahimik, mahinahon, at tila may malasakit. Ngunit isang gabi, habang nagkukunwaring tulog, narinig ko siyang bumulong sa telepono:
“Kapag nakumbinsi ko si Mama na pirmahan ang mga papeles, mapupunta sa akin ang lupa. Bulag naman siya, hindi niya malalaman.”
Sa sandaling iyon, parang may bumagsak sa dibdib ko. Ang anim na buwang katahimikan ay napuno ng lungkot at pagkadismaya.
Ang Gabi ng Katotohanan
Isang gabi bago ko planong pirmahan ang mga dokumento ng lupa, narinig kong nag-uusap ang tatlo sa kusina. Akala nila, tulog ako.
“Bukas na ’yung pirmahan,” sabi ni Marites.
“Siguraduhin nating mali ang mapipirmahan niya,” tugon ni Lani.
“Walang problema. Bulag siya — tayo ang gagabay,” dagdag ni Carla habang tumatawa.
Tumulo ang luha ko.
Hindi ko alam kung mas nasaktan ako sa kanilang plano o sa katotohanang ako mismo ang nagplano ng pagsubok na naglantad ng tunay nilang ugali.
Ang Umagang Hindi Nila Malilimutan
Kinabukasan, maaga akong bumangon. Ipinatawag ko silang tatlo sa hardin, dala ang isang tray ng mainit na sopas at tatlong pulang sobre.
Ngumiti ako at mahinahong nagsalita:
“Salamat sa anim na buwang pag-aalaga n’yo sa akin. Ang aking mga mata ay bulag, ngunit ang aking puso — malinaw pa sa salamin.”
Nagkatinginan sila, halatang kinakabahan ngunit pilit pa ring nakangiti.
Isa-isa kong iniabot ang mga sobre.
“Bawat isa sa inyo ay may tig-₱200,000 bilang pasasalamat.”
Nagniningning ang kanilang mga mata, akala nila’y simula iyon ng biyaya.
Ngunit sumunod ang mga salitang nagpatahimik sa kanila.
“Ang bahay na ito, pati ang lupa at lahat ng ipon ko, ay inilipat ko na sa Simbahan at sa Foundation para sa mga Bulag sa Maynila.”
Napatigil silang tatlo.
Walang nagsalita. Tanging ang simoy ng hangin ang naririnig.
“Sa loob ng anim na buwan, nakita ko kung gaano kadali mawalan ng kabutihan kapag wala nang kapalit. Napatunayan ko rin — hindi lahat ng nakakakita ay may pusong maliwanag.”
Lumuhod si Lani, umiiyak at humihingi ng tawad.
Tahimik lamang si Carla, putlang-putla at nakayuko.
Habang si Marites ay hindi makatingin sa akin.
Tumayo ako at ngumiti nang marahan.
“Hindi ako galit. Pero sana, huwag n’yong hayaang ang kasakiman ang maging sukatan ng pagmamahal. Ang bulag na mata ay maaaring gumaling… pero ang bulag na puso, walang lunas.”
Pagkatapos ng Lahat
Mula noon, iniwan ko ang malaking bahay at lumipat sa isang nursing home sa Tagaytay. Doon, araw-araw kong nakikita ang mga bulaklak at naririnig ang mga tawa ng mga kapwa kong matanda.
Paminsan-minsan, may mga bumibisita — mga estudyante, kabataan, at mga magulang — upang pakinggan ang aking kuwento. At sa bawat pagtatapos ng aking pagsasalaysay, sinasabi ko sa kanila ang mga salitang natutunan ko sa pinakamadilim na anim na buwan ng aking buhay:
“Minsan, kailangang pumikit ang mga mata para mas makita ng puso ang totoo.”