Isang araw, abala ako sa paglilinis ng bahay nang biglang tumakbo si Marco, umiiyak at may pamumula sa pisngi. Agad akong nag-alala at niyakap siya.
“Marco, anak, ano ang nangyari?” tanong ko, nanginginig ang boses.
“Si Tito Ramon po, Mama… pinagsabihan ako tapos bigla niya akong sinuntok kasi daw natapakan ko ang mga halaman niya,” sagot niya habang humahagulhol.
Nanlupaypay ang dibdib ko sa galit. Hindi ko matiis ang makita ang anak kong nasasaktan—lalo na’t hindi naman niya sinasadya ang nangyari.
Pag-uwi ng asawa ko mula sa trabaho, ikinuwento ko agad ang insidente. Tahimik siyang nakinig habang pinupunasan ang luha ni Marco. Nakita ko ang kirot sa kanyang mga mata, ngunit hindi siya agad nagsalita.
“Anong gagawin natin? Hindi ko papayag na basta na lang nila paluin ang anak natin,” sabi ko, puno ng hinanakit.
Huminga siya nang malalim. “Huwag kang mag-alala. Ako ang bahala dito.”
Kinabukasan, nagtungo siya sa bahay ni Ramon. Ako’y sumunod ng malayo, kabado kung sakaling may masamang mangyari. Sa pagkatok at pagbukas ng pinto, marahang ngumiti ang asawa ko.
“Magandang umaga, Ramon,” bati niya nang mahinahon.
“O, bakit ka naparito?” malamig na tanong ni Ramon.
“Gusto ko lang po sanang pag-usapan ang nangyari kahapon. Naiintindihan ko na nasaktan ka dahil natapakan ang mga halaman mo, pero sana hindi ito idaan sa pananakit ng bata,” mahinahong wika ng asawa ko.
Napakunot ang noo ni Ramon. “Eh kung hindi ko didisiplinahin, paano matututo ang bata nyo?” tugon niya, may halong yabang.
Ngunit imbes na magalit, ngumiti ang asawa ko at inabot ang isang maliit na paso ng bagong punla ng bulaklak.
“Ramon, ito. Pinaghirapan namin ni Marco ito para palitan ang nasira. Sana makita mo na may ibang paraan para maituwid ang mali—sa pag-unawa at kabutihan, hindi sa palo.”
Nagulat si Ramon. Kitang-kita ang pagkahiya sa mukha niya. Sandali lang bago siya napabuntong-hininga at nagsabi, “Pasensya na… hindi ko dapat ginawa yun sa anak niyo. Nadala lang ako ng galit.”
Lumapit si Marco, hinawakan ang kamay ng kanyang ama, at mahina niyang sinabi, “Okay lang po Tito. Gusto ko rin pong tumulong sa inyong halaman minsan.”
Doon ko nakita ang unti-unting pagbagsak ng matigas na mukha ni Ramon. Para bang tinunaw ng inosenteng salita ng bata ang galit sa kanyang puso.
Mula noon, nag-iba ang pakikitungo niya sa amin. Palagi na niyang binabati si Marco, at minsan ay nagbibigay ng prutas mula sa kanilang taniman. Masaya rin si Marco na tumutulong at nag-aalaga ng halaman ni Ramon.
Naisip ko, kung sinalo ng aking asawa ang galit ng kapitbahay ng galit din, baka lumala pa ang alitan. Ngunit pinili niyang ipakita ang kabutihan at ang aral ng pag-unawa.
✨ Sa huli, napatunayan namin na hindi kailanman matatalo ng palo ang pusong marunong magpatawad.
Lumipas ang mga linggo, at unti-unting naging magaan ang samahan namin sa kapitbahay. Napansin ko na mas maaliwalas ang mukha ni Ramon sa tuwing magkakasalubong kami.
Isang hapon, habang naglalaro si Marco sa harap ng bahay, dahan-dahang lumapit si Ramon na may dala-dalang basket ng prutas.
“Para kay Marco,” sabi niya, sabay abot ng mangga at bayabas. “Pasensya na ulit sa nangyari. Natuto ako dahil sa inyo.”
Ngumiti si Marco at tumingin sa akin bago sumagot, “Salamat po, Tito. Huwag na po kayong magalit sa akin. Magtutulungan na lang po tayo.”
Mula noon, naging mas masigla ang samahan sa aming kanto. Madalas magdala ng halaman si Ramon para itanim sa aming bakuran, habang natututo si Marco ng pagtatanim. Ang dating alitan ay naging tulay para sa pagkakaibigan.
At habang pinagmamasdan ko silang nagtatawanan sa ilalim ng araw, napagtanto ko ang pinakamahalagang aral: ang tunay na lakas ng pamilya ay nasusukat hindi sa laban na kaya nilang ipanalo, kundi sa kakayahang magpakumbaba at magpatawad.
✨ Napatunayan naming mag-asawa na ang galit ay nagbubunga ng galit, ngunit ang kabutihan at malasakit ang nagdudulot ng tunay na pagbabago.