I. Ang Amoy na Hindi Ko Malilimutan**
Dalawang amoy ang tumatak sa aking pagkabata: ang **amoy ng araw** tuwing *recess*… at ang **amoy ng basura** sa uniporme ng nanay ko tuwing sunduin niya ako.
Ako si **Rico**, at ang nanay ko ay si **Nanay Elena**—isang babaeng maliit, payat, laging may panyo sa ulo, at araw-araw nag-iikot sa barangay para **mangolekta ng plastik, bote, at karton** para ibenta.
Simula Grade 1, kilala na ako ng buong eskwela bilang: **“‘Yung anak ng nangangalakal.”**
Akala ko dati, normal lang iyon. Pero nang una akong utusan ng kaklase kong lumayo dahil “mabaho daw ako,” doon nagsimula ang labindalawang taon ng katahimikan, pag-iisa, at pagbulong sa sarili: **“Bakit kailangan kong mahiya sa trabaho ng nanay ko?”**
—
**II. Ang mga Taon ng Panduduro at Pighati**
Tuwing may *groupings*, ako ang laging natitira. Tuwing *lunch*, ako ang laging mag-isa sa kantina. Tuwing may *project*, ako ang laging hindi isinasama. Sanay na ako.
Pero may isang araw na hindi ko malilimutan. Grade 6 ako noon, at dumating si Nanay para dalhan ako ng baon. Pawis na pawis siya, may hawak pang sako ng bote.
Nang makita siya ng mga kaklase ko, bigla silang umatras. “Yuck! Nanay mo ‘yun?” “Akala ko bakit ka laging amoy basura… eto pala dahilan.”
Lumapit si Nanay, may ngiti sa mukha. “Anak, eto ang baon mo.”
Pero ako… hindi ko siya matingnan. Hindi ko siya malapitan. Ayaw kong marinig ulit ang tawanan.
Pag-uwi namin, walang sinabi si Nanay. Pero nakita ko siyang **umiiyak habang nagluluto.** Tahimik lang siya, pero ramdam kong nabasag ko ang puso niyang ilang taon nang sinusubukan maging matatag para sa akin.
Sa gabing iyon, nang nakatalikod siya, bumulong ako: “Ma… patawad.” At simula noon, nangako ako sa sarili ko: **hindi ko na ikahihiya ang babaeng nagluha at nagdugo para itaguyod ako.**
—
**III. Ang Lakas sa Likod ng Basura**
*High school*, *college*… pare-pareho pa rin ang tingin nila: maliit, marumi, anak ng nangangalakal.
Pero sa likod ng lahat ng pangungutya, may Nanay akong paggising ko ay may almusal na, may Nanay akong uuwi ng hatinggabi para lang makabili ng papel at *bolpen* ko, may Nanay akong naglalakad nang malayo para makatipid ng pamasahe para sa *tuition* ko.
Habang tinatawanan nila ako, may kasama akong **pinakamalakas na sundalo**—at hindi nila iyon nakikita.
Kaya nag-aral ako nang mas mabuti. Hindi dahil gusto kong patunayan na mali sila, kundi dahil gusto kong patunayan na **tama si Nanay na kinaya niya ang lahat para sa akin.**
—
**IV. Ang Reyna sa *Graduation***
Dumating ang **Araw ng *Graduation***. Nasa harap ako ng *stage*, nakasuot ng *toga*.
Sa harap, nakaupo si Nanay—suot ang **lumang bestida** na ilang beses na niyang tinahi at inayos. May hawak siyang maliit na bulaklak na pinitas lang sa likod-bahay.
Maraming magulang ang naka-*barong*, naka-*gown*… Si Nanay lang ang naka-*tsinelas*. **Pero siya ang pinakamaganda sa paningin ko.**
Tinawag ang pangalan ko—**Valedictorian**. Palakpakan. *Flash* ng *camera*. Pero ang tanging narinig ko lang ay ang tahimik na paghikbi ni Nanay.
Pag-akyat ko sa *stage*, hawak ko ang *speech* ko. Pero nang makita ko ang mukha niya… binulsa ko ang papel at nagsalita mula sa puso.
—
**V. Ang Linya na Yumakap sa Bawat Puso**
“Sa loob ng labindalawang taon, tinawag niyo akong ‘anak ng nangangalakal’… pero ngayong araw na ito, ipagmamalaki ko sa inyong lahat: **Oo. Anak ako ng nangangalakal—at dahil sa kanya, narito ako.**”
**Tahimik ang buong *gym*.** Ramdam ko ang bigat ng bawat puso sa loob ng silid.
Nagpatuloy ako: “Habang natutulog kayo sa malambot na kama, ang nanay ko ay naglalakad sa gabi para lang mabuhay ako. Habang pinagtatawanan niyo ako dahil sa trabaho niya, siya naman ay hindi nagreklamo kahit minsan. At habang tinitingnan niyo ako nang mababa, **tinitingnan niya ako bilang pinakamahalagang pangarap sa mundo.**”
Sa puntong iyon, umiyak ang mga kaklase ko. Maging ang mga guro, hindi napigilang humikbi.
> “Kung may dapat kayong palakpakan ngayong araw… **siya ‘yun. Ang nanay ko.** Ang babaeng nagtapon ng basura… **pero hindi kailanman itinapon ang pangarap ko.**”
Tumingin ako kay Nanay. Tumayo siya, nanginginig ang kamay, pero kitang-kita ang pinakamaliwanag na ngiti sa mukha niya.
Sa kauna-unahang pagkakataon… walang tumawa. Walang umiiwas. Lahat sila, **yumakap ng tingin kay Nanay Elena**—at doon ko nakita, siya ang tunay na reyna ng araw na iyon.
**Ang Aral ng Buhay:** Hindi natin kayang piliin kung anong trabaho ng magulang natin, pero kaya nating piliin kung paano natin sila ipagmamalaki. Ang kailangan ko lang—at ang meron ako—ay isang ina na kahit naghalungkat ng basura, **hindi kailanman hinayaang maging basura ang kinabukasan ko.**