Sa isang sulok ng Batangas na dinadampian ng maalat na simoy at awit ng mga alon, nakatayo ang isang kubo. Sa loob nito, si Mang Kardo—ang kanyang balat ay tanso, kanyang kamay ay magaspang na parang ugat ng bakawan—ay nagtatapal ng butas sa sawali. Ang kanyang bangka, ang “Tatlong Bituin,” ay tahimik na nakatali sa pampang, katulad ng kanyang tatlong anak na nakakalat na sa mundo.
Maagang pumanaw ang kanyang asawa, kaya’t ang paggawi ng lambat at paggaod ng bangka ang naging tanging sagot ni Mang Kardo sa pangangailangan. Ang kanilang araw-araw ay palko—isang lumang salita para sa hirap at pagpupunyagi.
“Ang lambat ay maaring mapunit,” laging sabi ni Mang Kardo sa kanyang mga anak, habang nagbabasa sila sa ilalim ng gasera. “Pero ang isda ng karunungan, hindi ito maiuwi sa palengke. Iyan ang magpapalaya sa inyo sa karagatan na ito.”
Doble ang kanyang kayod. Umaga sa laot, hapon sa daungan bilang kargador, at gabi sa pag-aayos ng lambat ng iba. Bawat sentimo ay para sa isang layunin: ang edukasyon nina David (pangarap na Doktor), Maria (Engineer), at Samuel (Abogado). Kumain man siyang gutom, basta’t may baon at aklat ang kanyang mga bituin.
Ang Pag-alis at ang mga Pangako
Hindi siya binigo ng kanyang mga anak. Naging summa cum laude sila ng kanyang sakripisyo.
Si Dr. David Reyes ay naging respetadong siruhano sa Maynila.
Si Engr. Maria Reyes ay naging project manager sa isang dambuhalang korporasyon.
Si Atty. Samuel Reyes ay naging isang mahusay na corporate lawyer.
Ang nayon ay nagbunyi, ngunit ang kubo ay nanahimik. Ang dating ingay ay napalitan ng katahimikan. Ang uwi ay naging madalang—mula buwan-buwan, naging Pasko, hanggang sa naging quick phone call na lang.
“Tay, masyadong kritikal ang operasyon ngayon,” tawag ni David.
“Papa, kailangan kong tapusin ang blueprint, deadline na,” mensahe ni Maria.
“Itay, may kaso kaming ipinagtatanggol na bilyon-bilyon ang halaga,” paliwanag ni Samuel.
Naiintindihan ni Mang Kardo. Ang kanyang mga anak ay nagliligtas ng buhay, nagtatayo ng imprastraktura, at nagpapanalo ng hustisya (ng mga mayaman). Ngunit sa gabi, ang lamig ng kumot ay hindi mapawi ng anumang tagumpay.
Ang Espesyal na Sorpresa: Isang Transaksyon
Isang araw, sampung taon matapos makapagtapos ang bunso, dumating ang isang hindi inaasahang balita: Sabay-sabay silang uuwi. Hindi para sa kaarawan niya, kundi para sa isang “espesyal na sorpresa.”
Nagliwanag ang mukha ni Mang Kardo. Naghanda siya. Nagluto ng paborito nilang isda at nilinis ang kubo, kahit alam niyang ang tatlong propesyonal ay hindi na doon matutulog.
Tatlong magagarang sasakyan ang pumarada sa harap ng putikang bakuran. Ang amoy ng isda at dagat ay tila iniiwasan ng kanilang mamahaling pabango at designer clothes.
“Tay!” Bati nila, ang yakap ay mabilis at maikli.
Matapos ang ilang minutong pag-uusap, nagsalita si Dr. David, ang may pinakamalamig na boses. “Mayroon po kaming isang proposal para sa inyo, Tay.”
Inilabas ni Atty. Samuel ang isang makapal na folder. Walang kalungkutan, walang nostalgia—purong pagiging praktikal.
“Itay, isang malaking resort chain ang gustong magtayo ng luxury hotel dito sa ating baybayin. At ang lupang ito, ang inyong kinatatayuan, ay ang pinaka-prime location.”
Dugtong ni Engr. Maria, na tinitingnan ang kubo na tila basura. “Kaya’t naisip po namin, sa halip na basta na lang kayo bigyan ng pera, bibilhin namin ang inyong ‘karapatan’ sa lupang ito. Ang ibabayad namin ay gagamitin ninyo bilang ‘investment’ sa resort, para may kita pa kayo.”
“At bilang kapalit po ng inyong pagreretiro,” binalangkas ni David, “bibigyan po namin kayo ng isang magandang condo unit sa Maynila, malapit sa amin. Para maalagaan namin kayo.”
Ang sorpresa ay hindi isang regalo, kundi isang kontrata. Para sa kanila, ito ay perfect business logic. Para kay Mang Kardo, ang bawat salita ay isang talim.
Hindi nila nakikita ang bahay na kung saan sila lumaki; ang nakikita nila ay “prime location.”
Hindi nila nakikita ang kanilang ama; ang nakikita nila ay isang “investor.”
“Ibig sabihin,” mahinang sabi ni Mang Kardo, “gigibain ninyo ang bahay na ito? Ang bahay kung saan ninyo unang nadama ang mga pangarap?”
“Of course, Papa,” sagot ni Maria, walang pag-aalangan. “It’s an eyesore. Hindi ito bagay sa isang luxury resort.”
Si Mang Kardo ay tumingin sa kanyang tatlong anak. Ang doktor ay nais siyang ilayo sa kanyang pinanggalingan. Ang engineer ay ang siyang mismong gigiba sa kanilang tahanan. At ang abogado ay ang siyang gumawa ng dokumento para alisin sa kanya ang lahat.
May lumabas na isang malungkot na ngiti sa kanyang mga labi. Ang ngiti ng isang taong may nakita nang mas matinding bagyo kaysa sa kanyang mga anak.
“Naiintindihan ko,” sabi niya, at pumirma.
Ang Hawlang Ginto
Makalipas ang isang buwan, dumating ang mga bulldozer. Pinanood ni Mang Kardo ang paggiba sa kubo mula sa malayo. Ang bawat piraso ng kawayan na natatanggal ay parang isang piraso ng kanyang puso.
Dinala siya ng kanyang mga anak sa isang magarang condo unit sa Maynila. Maganda ito, ngunit para kay Mang Kardo, ito ay isang hawla. Sa una, dinalaw pa siya, ngunit di nagtagal, bumalik na naman ang katahimikan, pinalitan ng mga tawag sa telepono at mga padalang pagkain.
Isang umaga, hindi na sinagot ni Mang Kardo ang kanilang mga tawag. Nag-alala, sabay-sabay silang pumunta sa kanyang unit. Walang laman ang condo. Ang tanging naiwan sa mesa ay ang tseke na ibinayad nila, hindi nagalaw, at isang sulat.
“Sa aking Tatlong Bituin,
Patawad kung umalis ako nang hindi nagpapaalam. Ang hawlang ginto ay masyadong mabigat para sa isang ibong dagat na sanay sa malayang paglipad. Hindi ko kailangan ng condo o ng investment.
Ang perang ito, ibinabalik ko sa inyo. Hindi ito bayad para sa aking lupa. Ito ay bayad para sa edukasyon na ibinigay ko sa inyo. Ngayon, bayad na kayo. Malaya na kayo sa anumang utang na loob.
Huwag ninyo akong hanapin. Umuwi lang ako. Umuwi ako sa dagat, kung saan ako tunay na nabibilang. Dahil ang tahanan na pinangarap ko para sa inyo ay hindi isang gusali na gawa sa semento, kundi isang pamilyang binuo ng pagmamahal—at ito ay kayo mismo ang gumiba.
Nagmamahal,
Ang inyong Mangingisda.”
Hindi na nila natagpuan si Mang Kardo. Ang resort ay itinayo at naging matagumpay. Ngunit para sa tatlong magkakapatid, ang bawat paglubog ng araw na kanilang pinapanood mula sa kanilang luxury hotel ay isang paalala. Ang kanilang tagumpay ay naging isang monumento ng kanilang pinakamalaking kabiguan: ang mawalan ng ama nang hindi pa man lang siya namamatay.