Ang araw ng kasal ay dapat na celebration ng pag-ibig, hindi ng kayamanan. Ngunit para sa akin, si Rhea, ang araw na iyon ay naging battleground kung saan ang class ay mas mahalaga kaysa character.
Ako ay nagtapos ng engineering, pinalaki ng dalawang taong—sina Tatay Ben at Nanay Lita—na ang yaman ay nasa lupa, hindi sa banko. Sila ang nagpakain sa akin, nagpaaral, at nagbigay sa akin ng strength na makarating sa altar. Sila ang dahilan ng aking tagumpay. Ngunit ang aking biyenan, si Mrs. Delgado, ay may ibang pananaw.
Ang Elegante at ang Mapagmaliit na Titig
Bago pa man magsimula ang seremonya, nilapitan ako ni Mrs. Delgado, ang ina ng aking mapapangasawa, si Adrian. Siya ay elegante, ngunit ang kanyang tingin ay mapang-uri.
“Rhea,” aniya, “ang pamilya namin ang gumastos sa halos lahat ng ito. Kaya sana, iwasan natin ang abala mula sa panig ninyo.”
Tahimik akong ngumiti, pinipigilan ang sarili. Alam kong ang kanyang mga salita ay patama sa aking simple background. Hindi ko alam, ang kanyang mga salita pala ang magiging trigger ng isang confrontation na magpapatigil sa buong selebrasyon.
Ang Kahihiyan sa Harap ng Lahat
Pagkatapos ng solemn na seremonya, nagtungo kami sa grand reception hall. Habang nagdiriwang ang lahat, napansin ko ang commotion sa may pintuan.
Nakita ko si Nanay at Tatay, nakatayo, at sa harap nila, si Mrs. Delgado. Tumaas ang kanyang boses: “Sino nagsabing puwedeng pumasok ang dalawang ‘yan?! Hindi sila kasama sa listahan. Hindi naman sila nagbigay kahit singkong duling para sa kasal na ‘to!”
Ang hall ay natahimik. Ang aking mga magulang, mga magsasaka na may dignidad, ay yumuko sa kahihiyan. Narinig ko ang pakiusap ni Tatay: “Ma’am, anak namin po si Rhea…”
“At dahil anak niyo siya, dapat alam niyo kung saan kayo lulugar,” walang galang niyang putol.
Ang panahong iyon ay slow motion. Sa harap ng class ng Delgado, nakita ko kung paano binasag ng arrogance ang puso ng dalawang taong nagbigay sa akin ng buhay. Hindi ko na hahayaang mangyari iyon.
Ang Mapanindigang Pagtindig at ang Huling Plano
Tumayo ako mula sa bridal table at lumapit sa pinto. Ang mga mata ng lahat ng bisita ay nakatutok sa akin.
“Ma,” sabi ko sa aking biyenan, “anong ginagawa niyo?”
“Inaayos ko lang ang okasyon, Rhea. Ayoko ng kahihiyan.”
“Kahihiyan?” ulit ko, nanginginig. “Kahihiyan ba ang tawag ninyo sa mga taong nagpakain sa’kin sa loob ng dalawampu’t pitong taon? Sa mga kamay na nagtanim ng palay para lang makabayad ng tuition ko?”
Pagkatapos ng sandaling iyon, ang katahimikan ay napuno ng hikbi ng mga bisita.
Lumapit ako sa stage, kinuha ang microphone, at humarap sa lahat.
“Maraming salamat sa pamilya Delgado sa elegant na kasal na ito,” nagsimula ako. “Pero ngayong gabi, gusto kong ipakilala sa inyo ang mga tunay kong sponsor—sina Tatay Ben at Nanay Lita.”
Itinuro ko ang aking mga magulang. “Sila ang dahilan kung bakit ako nakatayo rito ngayon. Sila ang nagturo sa akin ng tunay na halaga ng dignity at hard work.”
Nagsimulang pumalakpak ang mga tao. Narinig ko ang palakpak ng paggalang, hindi ng status.
Ang Resibo ng Dignity
Lumapit ako kay Mrs. Delgado, na nakatayo, pilit na pinipigilan ang luha.
“Ma,” mahina kong sabi, “kung pera lang ang batayan ng paggalang, hayaan niyo pong bayaran ko kayo sa paraang alam ko.”
Inabot ko sa kanya ang isang sobre. Sa loob ay ang resibo ng buong gastos ng kasal, binayaran ko nang buo mula sa sarili kong ipon.
“Narito po ang buong bayad,” mariin kong sabi. “Ngayon, wala na akong utang sa inyo. Pero kayo, may utang ng paghingi ng tawad sa mga taong mas may puso kaysa sa atin.”
Ang hall ay sumabog sa palakpakan. Ang mga bisita ay lumapit sa aking mga magulang, nagmano, at nagbigay-galang. At si Adrian, ang aking asawa, ay lumapit sa aking mga magulang, yumuko, at humingi ng tawad.
Ang paggalang ay hindi nasusukat sa salapi. Ang araw na iyon ay nagturo sa lahat—lalo na kay Mrs. Delgado—na ang dignity ng isang magsasaka ay hindi kailanman matutumbasan ng ginto. Ang tahimik na strength ng mga maralita ay hindi kahinaan, kundi ang karunungang marunong pumili ng puso kaysa sa kayabangan.