Sa lunsod na laging nagmamadali, ang isang tinig ay walang-sawang sumasabay sa ingay ng mga tren at walang-katapusang busina: “Balot! Balot! Mainit pa!”
Ito ang hiyaw ni Tatay Ben—isang ama na handang pasanin ang tindi ng araw, ang bigat ng pagod, at ang tibo ng hiya, basta’t makapaglaan ng magandang bukas para sa kaisa-isa niyang anak.
Bitbit niya ang punung-punong basket ng balot at penoy. Ang pawis ay umaagos sa kulubot niyang pisngi, at ang kanyang tsinelas ay halos wala nang kintab sa paglalakad. Ngunit sa likod ng lahat ng paghihirap, may ngiti siyang iniaalay sa mundo: ngiti na punung-puno ng pag-asa.
Samantala, sa loob ng kanilang barong-barong na tila yayanig sa bawat ihip ng hangin, nakaupo si Mira, labing-isang taong gulang. Nag-aaral siya sa ilaw ng dilaw na lampara, na halos maubos na ang gas. Nakakalat sa kawayang lamesa ang mga reviewer at mga lapis na kasing-ikli na ng kanyang pasensya.
Nang umuwi si Tatay Ben, masaya niyang iniabot ang isang itlog na niluto niya bago siya umalis. “Anak, tinira ko ‘to para sa’yo.” Ngunit hindi man lang siya tiningnan ni Mira.
“Tay, sawa na ako sa balot. Wala na ba tayong ibang makakain?”
Tumigil ang oras. Ngunit ngumiti pa rin si Tatay Ben, pilit na itinatago ang kirot sa dibdib. “Pasensya ka na, anak… bukas bibili tayo ng isda kapag maganda ang benta.”
Pero lalo lang umigting ang galit ni Mira, na tila naghahanap ng mapagbabalingan. “Wala kasi kayong alam! Kung marunong lang sana kayong magbasa ng presyo, hindi kayo ganyan kabagal kumita!”
Tahimik si Tatay Ben. Hindi siya marunong bumasa o sumulat. Alam iyon ni Mira. At kahit ilang beses pa siyang saktan ng salita, lagi pa rin siyang ngumingiti. Sapat na para sa kanya ang umuwi ang kanyang anak.
Kinabukasan sa paaralan, narinig ni Mira ang mga bulong ng mga kaklase. “Si Mira oh! Tatay niya nagtinda ng balot kagabi sa kanto! Akala ko classy!” Sabi ni Carla, anak ng negosyante.
Namula si Mira sa matinding hiya. “Hindi tatay ko ‘yun. Baka kamukha lang,” pagtanggi niya, habang ang tawa ng mga kaklase ay parang matatalas na sibat na tumatama sa kanyang puso.
Pag-uwi niya, naabutan niya ang ama na inaayos ang sira-sirang lampara. “Anak, maaga ka?” tanong nito, may lambing sa tinig.
Ngunit imbes na sagot ng pagod na anak, ang narinig niya ay mga salitang kumurot sa kaluluwa:
“Tigilan niyo na ang balot! Nakakahiya! Wala akong maipagmalaki dahil sa inyo!”
Nanginginig ang kamay ni Tatay Ben habang hawak ang lampara. “Mira… pasensya ka na. Kung marunong lang sana akong magbasa… hindi tayo ganito.”
Tahimik ang paligid—tanging ang kuliglig ang saksi sa kalungkutan niya. Dahan-dahan niyang binitawan ang lampara, umupo sa sulok, at tumingala sa butas na bubong. Pilit niyang pinigil ang luha… ngunit sa gabing iyon, napuno ang kanyang puso ng sugat.
Pagkatapos ng ilang sandali, muling isinuot ni Tatay Ben ang kanyang tsinelas, bitbit ang basket, at lumabas. At bago siya tuluyang makalayo, narinig ni Mira ang isang bulong:
“Salamat, Panginoon… may anak pa akong umuuwi—kahit galit siya sa akin…”
Lumipas ang mga araw, at tila lumayo rin si Mira sa sariling ama. Sa paaralan, nagkalat siya ng kasinungalingan tungkol sa trabaho nito. Sa bahay, ang kanyang sagot ay malamig sa bawat kabutihang inaalok ng ama.
Isang araw, nadatnan niyang umuwi ang ama na may dalang lumang sapatos mula sa ukay-ukay. “Anak, baka magamit mo sa graduation mo… matibay pa ‘to.”
Ngunit mabilis siyang tumabla: “’Di ko kailangan ‘yan! Nakakahiya!”
Tumango si Tatay Ben, pilit pa rin ang ngiti. “Sige anak… ang gusto ko lang naman ay may maisuot ka.”
Pagkatapos, iniabot niya ang isang papel. “Anak, pakisulat mo pangalan ko dito. Hindi ko sure ang spelling ko, e…”
Sa isang saglit, tumigil ang mundo ni Mira. Nakatingin ang ama sa kanya—may pag-asa sa mga mata, at isang pagmamakaawa na tanggapin siya, kahit sandali.
“Tay… turuan niyo na lang sarili niyo. Hindi habang buhay ako magsusulat para sa inyo,” malamig niyang tugon.
Tumango si Tatay Ben—at tahimik na lumabas muli. Habang inaayos niya ang paninda sa labas, narinig ito ni Mira:
“Hindi ako marunong magbasa… pero marunong akong magmahal.”
At doon, parang may kumislot sa puso ni Mira.
Isang umaga ng Sabado, habang wala ang ama, naglinis si Mira. Napansin niya ang isang lumang kahon sa ilalim ng papag na may nakasulat: “Huwag bubuksan.”
Sa loob, may kumot ng sanggol na may burdang MC. May isang lumang litrato ng isang sanggol—nakangiti sa bisig ng isang babae. At isang pulang sobre.
Para kay Mira Clara
Kabado niyang binuksan ang sobre. Nandoon ang isang sulat—mabahong papel na tila pinagtagpi ng panahon. Dahan-dahan niyang binasa:
“Mahal kong Mira Clara,
Huwag mo sanang ikahiya ang tatay mo.
Bago ka ipanganak, araw-araw akong nag-aaral magsulat para sa’yo. Gusto kong maging ama na maipagmamalaki mo.
Pero hindi ko natutunan… at namatay ang mama mo bago mo pa man makita akong lumaban nang mas matapang.
Kaya araw-araw, nangingiti ako kahit nahihirapan. Dahil kahit hindi ko mabigkas nang tama ang pangalan mo… nasa puso ko lagi ang bawat letra.
’Pag marunong ka nang magbasa, sana maintindihan mo… na ang balot na tinda ko—iyan ang dahilan kung bakit buhay ka ngayon.
Salamat anak, kahit minsan mo lang akong tawaging Tatay.
Lagi kitang mahal,
Tatay Ben”
Bumagsak ang sulat mula sa kanyang mga kamay. Parang may pintuang nabuksan sa puso ni Mira—pintuang matagal niyang isinara. Napaupo siya sa sahig, at sa unang pagkakataon, humagulgol.
Hindi dahil sa hiya.
Kundi sa sakit ng pagsisisi.
Sa parehong sandali, bumukas ang pinto. Nandoon ang ama niya—pawis, pagod, may balot sa balikat… at may ngiti pa rin sa labi. “Anak? Ayos ka lang ba?”
Hindi na nakapagsalita si Mira. Tumakbo siya papunta sa ama at niyakap ito nang mahigpit—na para bang natatakot siyang mawala.
“Tay… patawad po. Proud ako sa inyo. Proud na proud po ako…”
Nagulat si Tatay Ben… ngunit marahan siyang yumakap pabalik. Walang salitang kayang pumalit sa tibok ng pusong puno ng pagmamahalan.
Simula noong gabing iyon, nagbago ang lahat.
Kapag sumisigaw si Tatay Ben ng “Balot! Balot! Mainit pa!”
May isa pang tinig na sumasabay… “Ako na po tatay! Tulungan ko po kayo!”
At sa bawat paglalakad nila sa kalsada… hindi na siya nakayuko. Nakatingala siya.
Hindi natatapos ang kuwento rito.
Dahil sa araw ng graduation ni Mira, suot niya ang sapatos na iyon—ang sapatos na dati niyang tinaboy. At sa entablado… sa harap ng buong paaralan…
Tinawag niya ang tatay niya na nakaupo sa pinakahulihang upuan: “Tay! Dito po kayo! Kayo ang inspirasyon ko!”
Lumapit si Tatay Ben na nanginginig ang kamay…
At sa diploma ni Mira—may isang pirma.
Pirmang isinulat ng isang Ama na buong buhay lumaban para matutunan ang isang bagay: ang pangalan niya—at ang pagmamahal na dapat niyang ipagmalaki.
Niyakap siya ni Mira at bumulong: