Tatlong taon na kaming mag-asawa ni Carlo, ngunit gabi-gabi, sa tuwing dumidilim ang paligid, ay palagi siyang lumilipat sa kwarto ng aking ina. Sa una, akala ko’y nagbibiro lang ang tadhana, pero nang magtagal, nagsimula akong mapuno ng tanong at sakit.
Noong araw ng aming kasal, akala ko’y ako na ang pinakamaswerteng babae sa mundo. Si Carlo ay mabait, responsable, at walang bisyo. Laging may ngiti sa labi at hindi marunong magtaas ng boses. Para sa akin, siya ang perpektong asawa. Ngunit makalipas lamang ang ilang linggo, napansin kong may kakaiba sa kanyang kilos.
Bago pa ako makatulog tuwing gabi, maririnig ko ang marahang pagbukas ng pinto, ang mahinang yabag ng kanyang mga paa, at pagkatapos — katahimikan. Sa susunod na umaga, wala siya sa tabi ko.
“Sa kwarto ni Mama siya natulog,” sabi ng isa naming katulong minsan. “Sabi niya, nagigising si Ma’am tuwing madaling araw.”
Tinanggap ko iyon bilang isang simpleng dahilan. Siguro nga’y nag-aalala lang siya sa aking ina, lalo’t matanda na ito at madalas sumasakit ang mga kasu-kasuan. Pero habang lumilipas ang mga buwan — at taon — hindi ko maiwasang magtanong: Bakit gabi-gabi?
Tuwing tinatanong ko si Carlo, iisa lang ang sagot niya:
“Natatakot si Mama kapag nag-iisa sa gabi. Hayaan mo na muna, mahal.”
Subalit sa bawat gabing mag-isa akong natutulog, mas lalong sumisikip ang dibdib ko.
Isang gabi, bandang alas-dos, hindi na ako nakatiis. Marahang akong bumangon at sinundan siya. Tahimik kong binuksan ang pinto ng kwarto ni Mama. Mula sa siwang, nakita ko ang liwanag ng maliit na lampara — at doon, tumigil ang oras.
Nakaupo si Carlo sa tabi ng aking ina, nakasuot ng guwantes, at marahang pinapahiran ng gamot ang likod nito. Namumula at may mga sugat ang balat ni Mama, halatang dahil sa matinding allergy.
“Pasensya ka na, anak… abala na naman ako,” mahinang sabi ni Mama, halos pabulong.
Ngumiti lang si Carlo. “Wala pong abala, Ma. Gusto ko lang gumaling kayo agad.”
Nang marinig ko iyon, para bang may bumagsak na pader sa puso ko. Sa loob ng tatlong taon, ang pinagdududahan kong kilos ni Carlo ay isa palang tahimik na sakripisyo — pagmamahal ng isang anak sa kanyang biyenan.
Kinabukasan, habang nasa trabaho si Carlo, binili ko ang cream na mas banayad sa balat. Nang ibinigay ko iyon kay Mama, mahina siyang ngumiti.
“Salamat, anak,” sabi niya. “Mabait ang asawa mo.”
“Alam ko po,” sagot ko, pilit na tinatago ang luha. “Pero mula ngayon, ako na po ang mag-aalaga sa inyo.”
Nang gabing iyon, sa unang pagkakataon, sa loob ng tatlong taon, natulog si Carlo sa tabi ko. Hinawakan niya ang kamay ko, marahang nagsabi,
“Salamat sa pag-intindi.”
Ngumiti ako, habang dumadaloy ang luha sa aking pisngi.
“Pasensya na… sa mga gabing hindi kita naintindihan.”
At sa ilalim ng ilaw ng munting lampara, natutunan kong hindi lahat ng kahinahinalang kilos ay pagtataksil — minsan, ito’y pagmamahal na mas malalim kaysa inaakala natin.
Mula noon, gabi-gabi kaming magkasamang naglalagay ng gamot kay Mama bago matulog. At doon ko tuluyang naunawaan — ang tunay na pag-ibig ay hindi palaging maririnig sa mga salita, kundi sa mga tahimik na gawa ng malasakit.