Ako si Miguel Ramos, anak ng isang basurero.
Habang lumalaki, alam kong hindi magiging madali ang buhay namin.
Habang ang ibang bata ay naglalaro ng bagong laruan at kumakain sa fast food, ako naman ay nakaupo sa gilid ng palengke, hinihintay ang mga natirang pagkain mula sa karinderya.
Araw-araw, maaga gumigising si Mama.
May dala siyang malaking sako at naglalakad papunta sa tambakan.
Doon niya hinahanap ang mga pwedeng ibenta—mga bote, lata, karton.
Mainit, mabaho, maputik. Pero kahit gano’n, hindi ko siya ikinahiya kailanman.
Unang beses akong napahiya noong anim na taong gulang ako.
“Ang baho mo!”
“Galing ka sa tambakan, ‘di ba?”
“Anak ng basurero!”
Tumawa sila.
At ako? Para bang gusto kong lamunin ng lupa.
Pag-uwi ko, umiyak ako nang tahimik.
Tinanong ni Mama kung bakit ako malungkot.
Ngumiti lang ako at nagsabing, “Pagod lang po ako.”
Pero sa totoo lang, durog ang puso ko.
Lumipas ang mga taon.
Pareho pa rin — walang gustong umupo sa tabi ko, walang gustong makipag-group sa akin.
Tinatawag pa rin nila akong “anak ng tambakan.”
Pero hindi ako lumaban, hindi ako nagreklamo.
Ginamit ko na lang ang sakit bilang lakas.
Habang naglalaro sila sa computer shop, ako naman ay nagpi-photocopy ng reviewer.
Habang bumibili sila ng bagong cellphone, naglalakad ako pauwi para makatipid.
At gabi-gabi, habang si Mama ay natutulog sa tabi ng sako niya ng mga bote, sinasabi ko sa sarili ko:
“Balang araw, Mama… mababago natin ‘to.”
Dumating ang araw ng graduation.
Pagpasok ko sa gym, narinig ko na naman ang mga bulungan.
“Si Miguel ‘yon… anak ng basurero.”
Ngunit ngayong araw, hindi ko na pinansin.
Tinawag ang pangalan ko:
“Valedictorian — Miguel Ramos!”
Tumayo ako, nanginginig, habang lumalakas ang palakpakan.
Sa dulo ng silid, nakita ko si Mama — suot ang lumang blouse, may alikabok, hawak ang basag na cellphone.
Ngunit sa paningin ko, siya ang pinakamagandang babae sa mundo.
Nang iniabot sa akin ang medalya, humawak ako sa mikropono.
Tahimik ang lahat.
Saka ako nagsalita:
“Maraming salamat sa mga guro at kaklase ko…
Pero higit sa lahat, salamat sa taong tinatawag ninyong ‘basurero.’
Siya ang dahilan kung bakit ako nandito ngayon.”
Tahimik.
Walang kumilos.
“Oo, anak ako ng basurero.
At sa bawat bote, lata, at plastik na pinupulot niya,
naitaguyod niya ako.
Kung may ipinagmamalaki man ako, hindi itong medalya,
kundi ang nanay kong may maruruming kamay pero malinis ang puso.”
Narinig ko ang unang hikbi… sinundan pa ng isa…
Hanggang sa buong gym ay tahimik na umiiyak.
Nilapitan ako ng mga dating nang-aasar sa akin.
“Miguel, patawad… nagkamali kami.”
Ngumiti ako at sinabing,
“Okay lang. Ngayon alam n’yo na — hindi mo kailangang maging mayaman para maging marangal.”
Pagkatapos ng seremonya, niyakap ko si Mama nang mahigpit.
“Nay, para sa’yo ‘to — bawat medalya, bawat luha, bawat tagumpay.”
Ngumiti siya at tumulo ang luha.
“Anak,” sabi niya, “hindi ko na kailangang yumaman. Sapat na ang magkaroon ng anak na katulad mo.”
At doon ko naintindihan —
ang tunay na kayamanan ay hindi nasusukat sa pera,
kundi sa pusong marunong magmahal kahit hinahamak ng mundo.