Dalawa lang kaming magkapatid.
Si Kuya Marco ang ipinagmamalaki ng aming pamilya — matalino, masipag, tahimik, at mabait. Nagtapos siya sa University of Santo Tomas at agad nakahanap ng magandang trabaho sa Maynila, kumikita ng halos ₱60,000 kada buwan.
Mula nang magsimula siyang magtrabaho, hindi niya pinabayaang magkulang si Nanay.
Buwan-buwan, nagpapadala siya ng ₱50,000 sa probinsya, at ₱10,000 lang ang natitira para sa sarili — pambayad ng renta, pagkain, at pamasahe.
Lagi itong ipinagmamalaki ni Nanay sa mga kapitbahay:
“Ang anak kong si Marco, napakabait! Wala siyang bisyo, lahat ng kita, ipinapadala sa akin.”
Limang taon ang lumipas, at nanatiling ganoon ang sistema.
Tahimik si Kuya, hindi nagrereklamo.
Ngunit nang siya ay magpakasal, nagbago ang lahat.
Ang perang ipinapadala niya kay Nanay ay bumaba sa ₱40,000 kada buwan.
Doon na nagsimula ang tampuhan.
Nalaman ni Nanay na ang asawa ni Kuya, si Lani, ay tumigil sa pagtatrabaho upang alagaan siya.
Galit na galit si Nanay. Tinawagan niya si Kuya at sinabing:
“Ngayon may asawa ka na, nakalimutan mo na ang nanay mo? Niluluto ka na ng babae mo! Kapag hinayaan mong kontrolin ng asawa mo ang pera mo, yari ka!”
Tahimik lang ang tugon ni Kuya:
“’Nay, huwag kang mag-alala. Maayos kami ni Lani. Hindi ko kayo nakakalimutan.”
Pero hindi iyon sapat para kay Nanay.
Kinabukasan, nag-impake siya at lumuwas papuntang Maynila.
“Gusto kong makita kung saan napupunta ang perang pinaghihirapan ng anak ko,” matigas niyang sabi.
Pagdating niya sa Caloocan, hinanap niya ang inuupahan ni Kuya. Maliit lang daw, pero maayos.
Pagkatok niya sa pinto — walang sumasagot. Ilang ulit siyang kumatok, ngunit tahimik ang loob.
Bago siya umalis, may narinig siyang mahina at pagod na ubo mula sa loob.
Dahan-dahan niyang itinulak ang pinto — hindi pala nakalock.
At nang bumukas ito, tila gumuho ang mundo ni Nanay.
Sa loob, madilim at mainit.
Sa isang lumang kama, nakahiga si Kuya Marco — payat, maputla, halos hindi na makilala.
Nakakalat sa paligid ang mga bote ng gamot, tubo ng dextrose, at isang maliit na notebook.
Pagkakita sa kanya ni Kuya, mahina siyang ngumiti.
“’Nay… buti dumating kayo.”
Nanginig si Nanay. Lumuhod siya sa sahig, niyakap ang anak.
“Anak, anong nangyari sa’yo? Bakit hindi mo sinabi? Bakit ganito ang kalagayan mo?”
Mahina ang tinig ni Kuya.
“’Nay, may sakit ako sa bato… end-stage na raw. Halos dalawang taon na akong nagpapadialysis.”
Napatulala si Nanay.
Pinaliwanag ni Kuya na kaya bumaba ang padala ay dahil malaki ang gastos sa gamot at ospital.
Si Lani, ang asawa niya, tumigil sa trabaho para siya ang mag-alaga.
“’Nay, kahit ganito, sinisigurado kong nakakakuha ka pa rin ng ₱40,000 buwan-buwan. ‘Yung natitira, para sa dialysis ko. Ayokong mag-alala ka, kaya sinasabi kong ₱50,000 pa rin.”
Humikbi si Nanay, hinawakan ang kamay ng anak.
“Bakit hindi mo sinabi, anak?”
Ngumiti si Kuya, mahina ngunit buo:
“Ayokong mag-alala ka, ‘Nay. Gusto ko sanang gumaling muna bago ko sabihin.”
Pagdating ni Lani mula sa trabaho sa karinderya, agad siyang lumuhod sa harap ni Nanay.
“’Nay, patawarin n’yo po ako. Hindi ko po alam kung paano sasabihin sa inyo. Lahat ng alahas ko, naibenta ko na para sa gamutan ni Marco. Pero sabi ng doktor… kailangan na po talaga ng transplant.”
Hindi makapagsalita si Nanay.
Buong magdamag, hawak-hawak niya ang kamay ni Kuya.
ANG DIARY SA TABI NG KAMA
Makalipas ang dalawang linggo, pumanaw si Kuya Marco.
Habang nagliligpit si Nanay ng mga gamit, napansin niya ang notebook sa tabi ng kama — ang parehong nakita niya noon.
Binuksan niya ito, at bumungad ang listahan ng sampung savings account sa pangalan ni Nanay — bawat isa may tig-₱100,000.
May nakasulat sa huling pahina, sa nanginginig na sulat-kamay:
“’Nay, kung sakaling hindi ko kayanin, sana mabuhay kayo nang hindi nagkukulang. Patawarin n’yo ako kung hindi ko nasabi ang totoo.
Huwag kayong magagalit kay Lani — siya ang mag-aalaga sa inyo kapag wala na ako.”
ANG PAGKILALA NI NANAY
Mula noon, si Nanay ay tumira na sa Maynila, sa bahay nina Lani.
At tuwing tinatanong siya ng mga kapitbahay, umiiyak siyang nakangiti:
“Isa lang ang anak ko… pero bago siya umalis, binigyan niya ako ng isang anak na babae — ang manugang kong mas mapagmahal pa sa tunay na anak.”