Bago pa man sumikat ang araw sa Barangay San Isidro, madalas nang marinig ang pamilyar na tinig ni Mang Ruben na kumakalat sa buong kanto:
“Tahoooooo! Mainit na taho! Tatlong piso lang po!”
Sa loob ng tatlong dekada, iyon ang naging tugtugin ng kanyang buhay. Bitbit ang dalawang lata, kahoy na pamalo, at lakas ng loob, nililibot niya ang bawat eskinita ng barangay. Sa kabila ng pagod at init ng araw, hindi siya kailanman nagreklamo. Ang bawat patak ng pawis niya ay alay sa pamilya, lalo na sa bunso niyang anak — si Carlo.
“Pa, balang araw, ako naman ang magtatrabaho. Hindi mo na kailangang magtinda,” pangako ni Carlo habang tinutulungan siyang buhatin ang mabigat na lata tuwing hapon.
Ngumiti lang si Mang Ruben. “Basta makatapos ka, anak, sapat na ‘yon sa akin.”
Ngunit habang lumilipas ang mga taon, unti-unting bumibigay ang katawan ng matanda. Madalas nang sumakit ang kanyang likod, namamaga ang tuhod, at minsan ay nawawalan pa ng malay sa tindi ng init. Ngunit bawat pagbangon niya ay may dahilan — isang taon na lang, gagraduate na si Carlo.
At dumating nga ang araw na iyon.
Bago magbihis para sa graduation ng anak, inayos muna ni Mang Ruben ang kanyang mga lata.
“Pa, magpahinga ka na. Ako na ang magtatrabaho,” sabi ni Carlo.
Ngunit ngumiti lang siya. “Ito na ang huli kong ikot, anak. Gusto ko lang magpasalamat sa mga taong tumulong sa atin noong walang-wala tayo.”
Lumakad si Mang Ruben sa parehong daan na nilalakaran niya araw-araw sa loob ng tatlumpung taon. Sa bawat kanto, may mga dating batang ngayon ay may sariling anak na rin.
“Mang Ruben! Buhay pa si Tatang ng taho!” biro ng isa.
Ngumiti siya. “Huli ko na ‘to, iho. Magpapahinga na ako. Nakapagtapos na kasi ang bunso ko.”
Nagulat ang mga tao. Marami ang bumili — parang pamamaalam. Sa bawat lagok ng taho, dama nila ang taon-taong sakripisyo ng matanda.
Pagkatapos ng kanyang huling ikot, umupo si Mang Ruben sa ilalim ng punong mangga, kung saan siya madalas nagpapahinga noon. Habang pinagmamasdan ang langit, hindi niya mapigilang mapaluha.
“Salamat, Panginoon,” bulong niya. “Hindi man marangya ang buhay namin, pero napagtapos ko ang mga anak ko.”
Maya-maya, tinawag siya ng asawa.
“Ruben! Bilisan mo, magsisimula na ang graduation!”
Nagmamadaling nagbihis si Mang Ruben. Kahit nanginginig na ang kamay, mabilis ang kanyang mga hakbang. Pagdating sa covered court, tumambad sa kanya ang anak niyang si Carlo — nakasuot ng toga at may medalya sa leeg.
Habang tinatawag ang pangalan nito bilang valedictorian, bumuhos ang luha ng matanda.
“Ang medalya pong ito ay para sa tatay kong magtataho,” sabi ni Carlo. “Tatlong dekadang pagod at sakripisyo, ito na po ang bunga.”
Tumayo si Mang Ruben, napapalakpakan ng buong crowd. Lumapit si Carlo, niyakap ang ama, at bumulong:
“Tama ka, Pa. Tapos na ang laban mo. Ako naman ngayon.”
Pag-uwi nila, itinabi ni Mang Ruben ang kanyang lumang lata ng taho sa altar — may kaunting arnibal pa sa loob.
At mula noon, tahimik na ang mga umaga ng San Isidro. Wala nang sigaw na “Tahooo!” sa kalsada.
Ngunit sa tuwing may dadaan na magtataho, may mga taong mapapangiti at magsasabing,
“Naalala ko si Mang Ruben… ‘yung magtatahong may ginintuang puso.”
Ngayon, sa maliit na bahay sa dulo ng kalsada, nakaupo si Mang Ruben habang pinagmamasdan si Carlo — suot ang barong, papunta sa unang araw ng kanyang trabaho bilang guro.
“Anak, magaling ka dapat magturo ha,” sabi ng matanda.
Ngumiti si Carlo. “Pa, ikaw ang una kong estudyante.”
Tumawa si Mang Ruben, saka tumingin sa langit.
“Salamat, Panginoon. Natapos na ang pagtitinda… pero nagsisimula ang mas magandang buhay.”
At sa katahimikan ng hapon, tumulo ang luha ng matanda — hindi dahil sa pagod, kundi dahil sa labis na tuwa. ❤️