Araw-araw, bago pa sumikat ang araw, inaayos ko ang mga tasa, pinupunasan ang mga mesa, at inaamoy ang unang timpla ng kape sa café na parang musika ng umaga. Sa gitna ng amoy ng espresso at ingay ng makina, may isang lihim akong pinangangalagaan—isang batang lalaki na palihim kong pinapakain tuwing umaga.
Tahimik siya, mga sampung taong gulang, palaging nakaupo sa pinakadulong mesa, laging may dalang lumang backpack na tila mas mabigat kaysa sa kanya. Wala siyang kausap. Lagi lang siyang umiinom ng tubig at nakatingin sa labas ng bintana.
Noong una, pinanood ko lang siya mula sa counter. Ngunit isang umaga, dala ng awa, inilapag ko sa kanyang harapan ang isang platong pancake. Nagkibit-balikat ako at sabing,
“Libre ’yan, nagkamali lang ako ng order.”
Ngumiti siya nang mahina, parang hindi sanay, at mahina ring nagsabing, “Salamat.”
Simula noon, araw-araw ko siyang pinapakain—minsan pancake, minsan itlog, minsan tinapay na may kaunting jam. Lagi siyang nagpapasalamat, pero hindi kailanman nagkukwento. Ni minsan ay hindi ko nalaman ang pangalan niya.
Hanggang isang umaga, hindi siya dumating.
Naghintay ako. Alas-siete y medya. Alas-otso. Alas-nuwebe. Walang bata. Ang upuan niya ay nanatiling bakante, parang may kulang sa loob ng café.
At saka ko narinig ang tunog ng mga makina sa labas. Apat na itim na sasakyan ang huminto sa harapan ng café. Pumasok ang tatlong lalaking nakauniporme. Tahimik, maayos, malamig ang kanilang tingin. Isa sa kanila ang lumapit sa akin, hinubad ang sumbrero, at tinanong,
“Ikaw po ba ang babaeng nagpapakain sa batang lalaki tuwing umaga?”
Nanuyo ang lalamunan ko. “Oo… bakit po?”
Inabot niya ang isang sobre. Makapal, may tatak ng hukbong sandatahan. Nang buksan ko, unang sumalubong ang mga salitang:
“Ako si Kapitan Elias Mendoza. Kung nababasa mo ito, marahil ay hindi na ako nabubuhay. Ang anak kong si Adan ay madalas magpunta sa café ninyo. Salamat sa kabutihan mo. Ibinigay mo sa kanya ang init na hindi ko na naibigay.”
Nabitiwan ko ang liham. Nahulog ang tasa sa sahig, sabay sabog ng katahimikan sa buong café. Parang huminto ang oras.
Lumapit ang isa sa mga sundalo at marahang sinabi,
“Si Adan… nasa amin na po ngayon. Nasa pangangalaga na ng kaibigan ng kanyang ama. Isa rin siyang sundalo.”
Wala akong nasabi. Tumango lang ako habang nanginginig ang mga kamay. Sa sandaling iyon, napagtanto kong hindi ko lang basta pinakain ang isang bata—pinakain ko ang alaala ng isang amang nagbuwis ng buhay.
Lumipas ang mga linggo. Isang hapon, may dumating na sobre sa café. Walang return address, pero pamilyar ang lagda. Sa loob nito, may litrato—si Adan, nakangiti, nakaupo sa damuhan kasama ang isang lalaking nakauniporme. Sa likod ng larawan, nakasulat lang:
“Salamat sa babaeng nagpakain sa akin tuwing umaga. Hindi ko po kayo nakakalimutan.”
Hawak ko pa rin ang larawan hanggang ngayon. At tuwing alas-siyete kinabukasan, inilalagay ko pa rin ang isang platong pancake sa dulong mesa—para sa batang minsan kong tinuring na sariling anak.