Ako si Randy, at sa loob ng labindalawang taon ng pag-aaral ko, natutunan kong hindi lang sakit ang mahirap tiisin — kundi ang hiya na ipinupukol ng iba sa’yo.
Si Nanay Lita, ang nanay ko, ang tagalinis ng CR sa eskwelahan ko. Babae siyang may walis, timba, at amoy ng sabon at disinfectant. Siya rin ang pinagtatawanan ng mga kaklase ko, habang ako ay pinandidirihan dahil sa kanya.
ANG BATANG LAGING MAG-ISA
Grade 1 ako noon, unang araw ng klase, suot ang bagong uniform na binili ni Nanay sa ukay-ukay. Pagpasok ko, narinig ko ang tawanan:
“Uy, ‘yan ‘yung anak ng tagalinis ng CR!”
“Siguro amoy kubeta rin ‘yan!”
Simula noon, walang gustong umupo sa tabi ko. Sa group activity, ako ang huling natira. Sa kainan, laging mag-isa.
Minsan, habang kumakain ako, narinig ko pa:
“Kaya pala malinis palagi ‘yung CR, may anak na nag-aaral dito!”
Masakit iyon, pero pauwi ako sa bahay, at nakangiti pa rin si Nanay, pawisan at may sabon sa braso.
“Anak, may ulam ako. Adobo, oh!”
“Salamat po, Nay,” sagot ko, pilit na ngiti, umiiyak sa loob.
LABINDALAWANG TAON NG PANGUNGUTYA
Taon-taon, pareho lang:
“Anak ng janitress.”
“Tagalinis ng banyo.”
“Walang kwenta.”
Tuwing nakikita ko si Nanay naglilinis habang umiwas ang ibang estudyante, sumasakit ang dibdib ko. Pero laging sinasabi niya:
“Anak, ‘wag mong ikahiya ang trabaho ko. Hindi marumi ang taong marangal. Mas marumi ang pusong nanghuhusga.”
Kaya tiniis ko ang lahat. Alam ko, darating din ang araw ng katotohanan.
ANG ARAW NG GRADUATION
Pagkatapos ng labindalawang taon ng pangungutya, dumating ang graduation. Puno ang gymnasium, lahat ng magulang nakaayos sa mamahaling gown. Sa pinakadulo ng upuan, nakita ko si Nanay. Naka-puting blouse, maayos ang buhok, halatang galing sa trabaho, amoy pa rin ng Lysol. Para sa akin, siya ang pinakamarilag na babae sa buong mundo.
Tinawag ang pangalan ko:
“VALEDICTORIAN — RANDY DE LEON!”
Tahimik akong lumakad papunta sa entablado. Maririnig ko pa rin ang bulungan:
“Siya ‘yung anak ng janitress, ‘di ba?”
“Nakakagulat, siya pala ‘yung top student!”
Ngunit ngayon, ako na ang may pagkakataong magsalita.
ANG LINYA NA NAGPAIYAK SA LAHAT
Humawak ako sa mikropono, nanginginig. Tiningnan ko si Nanay, umiiyak ngunit nakangiti:
“Magandang hapon po. Maraming salamat sa mga guro, kaklase, at magulang. Pero higit sa lahat, gusto kong pasalamatan ang taong tinatawanan n’yo — ang nanay kong tagalinis ng CR.
Oo, siya po ‘yung babaeng nakikita n’yo araw-araw sa hallway, naglilinis ng banyo. Habang kayo ay nakaupo sa malinis na upuan, siya po ‘yung dahilan kung bakit malinis ‘yon. Habang kayo ay nag-aaral, nakayuko siya, nagwawalis at naglilinis ng kalat ninyo.”
Huminga ako nang malalim.
“Kung may medalya man ako ngayon, kalahati nito ay kanya. Kasi kung marangal ang diploma ko, marangal din ang walis at sabon sa kamay ng nanay kong tinawag n’yong marumi.”
Doon, nagsimula nang umiyak ang lahat. Ang mga kaklase kong tumatawa noon, nakayuko. Ang mga guro, pinupunasan ang luha. Maging ang principal, tumayo at pumalakpak.
Pagkababa ko ng entablado, lumapit ako kay Nanay, kinuha ang medalya at isinuot sa kanya.
“Nay, para sa inyo ‘to. Kayo ang totoong dahilan kung bakit malinis ang pangalan ko ngayon.”
Niyakap niya ako nang mahigpit, humahagulgol.
“Anak, salamat. Hindi ko akalaing maririnig kong ipagmalaki mo ako.”
“Bakit ko naman kayo ikakahiya, Nay? Kung hindi dahil sa inyo, baka nalubog ako sa dumi ng hiya — pero tinuruan n’yo akong tumayo sa dangal.”
ANG INA NA PINAKAMALINIS ANG PUSO
Ngayon, ako na ang guro sa paaralang dati kong pinagtapusan. Tuwing may batang tinutukso dahil mahirap, lagi kong sinasabi:
“Hindi nakakahiya ang pagiging janitress, basurera, o labandera. Ang nakakahiya ay ang pagtawa sa taong mas marangal kaysa sa’yo.”
Tuwing bumibisita si Nanay, dala ang walis at timba, lahat ng estudyante ay ngumiting yumuyuko bilang paggalang.
Ako? Tumingin lang ako sa kanya at nginitian.
“Nay, ikaw ang nanay na nilinis hindi lang ang sahig — kundi ang puso ko.”