Sa isang maliit na bahay na yari sa kahoy sa gitna ng taniman ng saging sa Batangas, tahimik na namumuhay si Lola Belen kasama ang kanyang anak na si Marco, isang civil engineer, at ang manugang niyang si Althea, isang mabait at tahimik na guro sa elementarya.
Noong ikinasal ang anak niya, madalas sabihin ng mga kapitbahay:
“Ang suwerte ni Lola Belen! Inhinyero ang anak niya, at ang napangasawa pa ay isang magalang na guro.”
Ngumingiti lang si Belen sa tuwing maririnig iyon. Isang biyuda nang mahigit dalawang dekada, siya’y sanay sa pagod, pagtitinda, at pag-aalaga. Pero ngayong kasama na niya ang manugang, naramdaman niya ulit ang init ng pagkakaroon ng pamilya.
Tahimik si Althea, laging abala, hindi nagrereklamo. Kapag wala si Marco — madalas dahil sa trabaho — silang dalawa lang ni Belen ang natitira sa bahay. Sa umpisa, palitan ng kwento at tawanan. Ngunit habang tumatagal, naging bihira ang usapan. Ang natira na lang ay ang tunog ng mga pinggan, ang humahaplos na hangin sa kurtina, at ang ugong ng bentilador tuwing gabi.
“Anak, pagod ka ba?” minsang tanong ni Belen.
“Hindi po, Mama. Okay lang po ako.”
At iyon na ang huling sagot bago muling lamunin ng katahimikan ang paligid.
Akala ni Belen, normal lang iyon — baka miss lang ni Althea ang asawa. Hindi na siya nangulit. Sa isip niya, ang mabuting biyenan ay marunong umiwas.
Pero isang gabi, habang umiihip ang hangin sa bubong na yero at mahinang umuulan sa labas, hindi siya dalawin ng antok. Narinig niya ang marahang yabag mula sa sala, kaya’t nagpanggap siyang tulog.
Maya-maya’y umalingawngaw ang mahina ngunit malungkot na boses ni Althea sa telepono.
“Oo, okay lang ako… mabait si Mama Belen. Pero… ewan ko, Ma… parang boarder lang ako rito.”
At doon, parang may pumunit sa puso ni Belen. Isang simpleng linya, ngunit ramdam niya ang bigat. Ang katahimikang inakala niyang paggalang ay pala’y pagkakahiwalay. Ang distansyang hindi nasusukat ng salita.
Hindi siya nakatulog buong gabi. Nakatingin lang siya sa kisame, tinatanong ang sarili:
“Naging mabuting biyenan ba ako? O naging estrangherong kasama lang sa iisang bubong?”
Kinabukasan, maaga siyang bumangon. Pagpasok niya sa kusina, nakita niyang nagtitimpla ng tsaa si Althea.
“Ang aga mo, anak,” sabi niya.
“Hindi po ako nakatulog,” mahina ang sagot.
Ngumiti si Belen. “Ngayong araw, ako ang magluluto. May gusto akong ihain para sa’yo.”
Kinuha niya ang mga sariwang gulay — kangkong, bawang, sibuyas. Naalala niya: noong unang dumalaw si Althea noon, sinabi nitong paborito niya ang adobong kangkong sa bagoong. Ngayon, iyon ang lulutuin niya.
Pag-uwi ni Althea mula sa eskwelahan, naamoy niya agad ang halimuyak ng bawang at toyo.
“Mama, ang bango! Ang dami n’yo pong niluto?”
Ngumiti lang si Belen. “Kain tayo. Baka sakaling mapawi ang pagod mo.”
Habang kumakain, marahang nagsalita si Belen.
“No’ng kabataan ko, mahirap ang buhay ko bilang manugang. Lahat ng galaw ko, mali sa mata ng biyenan ko. Kaya pinangako ko noon, magiging iba ako. Tahimik. Hindi manghihimasok.”
Huminga siya nang malalim.
“Pero siguro mali rin ang sobrang katahimikan. Akala ko, kapag hindi ako nagsasalita, maayos na. Pero hindi pala. Hindi ko namalayang naging pader ako, hindi kasama.”
Napaiyak si Althea.
“Mama… hindi ko po kayo sinisisi. Ako lang po ‘yung hindi marunong magsabi. Takot po akong magmukhang pabigat.”
Hinawakan ni Belen ang kamay ng manugang. “Anak, huwag kang matakot. Bahay mo ‘to. Anak na rin kita. Kung may mabigat sa dibdib mo, sabihin mo lang. Makikinig ako.”
Nagyakapan silang dalawa — isang yakap na nagbura ng mga taon ng katahimikan.
Mula noon, tila lumiwanag ang maliit na bahay sa Batangas. Madalas na silang magkwentuhan sa hapag-kainan, nagtatawanan habang nagluluto, at paminsan-minsan ay magkasamang namimitas ng gulay sa hardin.
Isang araw, sinabi ni Belen,
“Anak, ngayong Pasko, gusto kong imbitahin ang mga magulang mo dito. Mas masaya ‘pag buo ang pamilya.”
Napangiti si Althea, at may mga luha sa kanyang mga mata.
“Salamat po, Mama. Salamat.”
Kinagabihan, tumawag si Althea sa kanyang ina.
“Ma, okay na ako rito. Mabait si Mama Belen. Hindi na ako boarder… tahanan ko na rin ito.”
At sa kabilang linya, alam niyang nakangiti ang kanyang tunay na ina.
Minsan, akala natin ang katahimikan ay tanda ng kapayapaan — ngunit minsan, ito rin ang pader na naghihiwalay.
At sa oras na marunong tayong magsalita, makinig, at magpatawad — doon nagsisimula ang tunay na pamilya.