Ang gabi ng kasal nina Clara at Ethan ay malamig, mahamog, at punô ng tawanan sa isang resort sa Tagaytay. Matapos ang mahabang sayawan at inuman, halos lahat ng bisita ay pagod na — kabilang na rito ang ina ni Ethan, si Aling Norma.
Bandang hatinggabi, lumapit ito kay Clara habang nakahawak sa braso ng anak.
“Anak, nahihilo na ako. Parang umiikot ang paligid,” aniya, pilit na nakangiti.
Nag-aalala si Ethan, pero bago pa siya makapagsalita, sabi ni Aling Norma,
“Pwede ba, doon na lang muna ako sa kwarto ninyo matulog? Ayokong umakyat sa kabilang villa, baka madulas pa ako.”
Napatingin si Clara sa asawa. Unang gabi nila bilang mag-asawa. Hindi niya alam kung matatawa o maiinis. Ngunit ayaw din niyang mapahiya ang biyenan sa harap ng mga kamag-anak.
“Ma,” mahinahong sabi ni Clara, “may extra room po sa baba, mas madali n’yong mararating.”
Umiling si Aling Norma.
“Ay, lamigin ako. Sandali lang naman ako. Bukas ng umaga, aalis din tayo.”
Napakamot ng ulo si Ethan.
“Love, pagbigyan na natin. Baka masama talaga pakiramdam ni Mama.”
Ngumiti si Clara kahit labag sa loob.
“Sige po, Ma. Diyan na po kayo sa kama. Kami na lang ni Ethan sa sofa.”
ANG GABI NG KATAHIMIKAN
Magdamag silang magkatabi ni Ethan sa maliit na sofa sa sala. Hindi sila halos makatulog sa lamig. Wala silang reklamo, pero ramdam ni Clara ang kakaibang lungkot—unang gabi nila bilang mag-asawa, at iyon agad ang nangyari.
Kinabukasan, nagising sila sa halakhak ni Aling Norma.
“Naku, salamat ha! Ang lambot ng kama ninyo, parang ulap!”
Ngumiti lang si Clara, pilit na mahinahon. “Walang anuman po, Ma.”
Habang nag-aalmusal, napansin niyang nakabukas ang pintuan ng silid. Pumasok siya upang ayusin ang kama. Ngunit paglapit niya, may napansin siyang kakaiba.
Sa ibabaw ng sapin ng kama, may lumang sobre na bahagyang nakadikit sa kutson. Parang sinadyang iwan.
Dahan-dahan niya itong kinuha. Nakadikit sa ibabaw ng sobre ang isang antigong singsing, kulay ginto na may ukit na maliit na bulaklak.
Sa harap ng sobre, may sulat kamay:
“Para kay Clara — huwag mong basahin agad.”
Kinabahan siya. Tinawag niya si Ethan.
“Love, halika… may iniwan si Mama.”
ANG LIHAM
Binuksan nila ang sobre, at lumabas ang isang mahabang liham. Pamilyar ang sulat—kay Aling Norma.
“Clara, patawad kung ginulo ko ang unang gabi ninyo. Hindi talaga ako lasing. Ginawa ko iyon dahil may gusto akong iwan sa’yo nang hindi ka naiilang.
Ang singsing na ito ay suot ko noong araw ng kasal namin ng tatay ni Ethan. Simbolo ito ng tiwala at sakripisyo.
Matagal kong pinag-isipan kung kanino ko ito ipapamana. Pero nang makita kong kung paano mo mahalin ang anak ko—ang pasensya mo, ang kababaang-loob mo—alam kong sa iyo ito dapat mapunta.
Huwag mong sasabihin agad kay Ethan. Gusto kong malaman mo muna kung gaano kita pinahahalagahan bilang anak, hindi lang bilang asawa niya.
– Norma”
Tahimik silang dalawa. Wala ni isang salita. Si Ethan, mahigpit na pinisil ang kamay ng asawa.
“Hindi ko alam na dala pa ni Mama ’yung singsing na ’yan…”
Naluluha si Clara. Hindi dahil sa sama ng loob, kundi dahil sa bigat ng kahulugan ng simpleng alahas.
ANG PAG-AMIN
Nang tanghali, bumalik si Aling Norma dala ang sopas at tinapay.
Paglapit ni Clara, agad niya itong niyakap.
“Ma, salamat po… sa lahat.”
Ngumiti ang biyenan.
“Nahuli ninyo rin pala ’yung surpresa ko. Ayoko kasing sabihin kahapon, baka umiyak ako sa harap ng lahat. Hindi ako sanay sa drama.”
Natawa si Ethan.
“Ma, next time, sabihin n’yo na lang ng diretsuhan. Hindi na kailangang magkunwaring lasing.”
“Eh nakakahiya kaya!” sagot ni Aling Norma sabay tawa. “Baka isipin n’yong OA ako.”
ANG TUNAY NA BASBAS
Sa gabing iyon, habang nag-iimpake sila pauwi, muling hinawakan ni Clara ang singsing.
“Hindi pala laging bulaklak o regalo ang tanda ng pagtanggap,” bulong niya. “Minsan, isang gabi lang ng pagsuko.”
Ngumiti si Ethan.
“Simula ngayon, hindi na lang kita asawa. Anak ka na rin ni Mama.”
At sa katahimikan ng gabi, habang naririnig nila ang hampas ng hangin sa bintana, naintindihan ni Clara ang lahat:
Minsan, ang pag-ibig ng isang ina ay dumadaan sa pinakatahimik na paraan — hindi sa salita, kundi sa gawa.