Katatapos lamang makalaya ng aking tiyo. At habang ang buong angkan ay tinalikuran siya—si Mama lang ang nagbukas ng pinto, walang pag-aalinlangan, at buong pusong tumanggap sa kanya.
Naalala ko pa noong bata ako, masaya at buo pa ang pamilya namin. Ngunit nang biglang pumanaw si Papa, nagiba ang lahat. Si Mama, na dati’y tahimik at masigla, ay naging abala sa pagtitinda, paglilinis ng bahay ng iba, basta’t may pagkakakitaan. Walang naiwan sa amin kundi isang maliit na bahay at mga pangarap na halos hindi na abot-tanaw.
Si Tiyo Ernesto, ang nakababatang kapatid ni Papa, ang tanging dumadalaw noon. Masayahin siya, mahilig magpatawa, at kahit walang pera, palagi siyang may dalang kwento. Ngunit isang gabi, nalaman naming nakulong siya matapos makasakit ng tao habang lasing. Mula noon, binura siya ng pamilya sa kanilang alaala.
“Wala nang pag-asa ang taong tulad niya,” sabi ng mga kamag-anak.
“Mas mabuti nang hindi na siya makita.”
Lumipas ang sampung taon. Nang nakalaya siya, payat, sunog sa araw, at may dalang sirang bag. Halos lahat ay umiwas. Pero si Mama, sa kabila ng mga pangungutya, ay ngumiti lang at nagsabing:
“Pumasok ka, kapatid. Walang nagbabago—may lugar ka pa rin dito.”
Simula noon, tahimik lang si Tiyo sa bahay. Tuwing umaga, umaalis siya at pag-uwi’y may dalang sako ng lupa, mga paso, at binhi. “Para sa bakuran,” sabi niya. Unti-unti, naging luntian ang paligid ng bahay—may mga puno ng mangga, saging, at mga bulaklak na dati’y wala.
“Bakit ka nagtatanim ng marami?” minsan kong tanong.
Ngumiti siya at sinagot, “Kapag may itinanim kang mabuti, babalik din ang kabutihan sa’yo.”
Lumipas ang mga taon, at dumating ang pinakamabigat na pagsubok. Nagkasakit si Mama at kinailangan ng maraming gamutan. Ako naman, nawalan ng trabaho. Halos wala na kaming makain. Isang gabi, habang nag-iisip ako kung ibebenta na lang ang bahay, biglang lumapit si Tiyo.
“Sumama ka sa akin bukas. May ipapakita ako,” sabi niya.
Kinabukasan, dinala niya kami sa isang malawak na lupain sa paanan ng bundok—may maliit na bahay na kahoy, mga tanim na puno, at sariwang hangin. “Lahat ng ito, para sa inyo,” sabi niya. “Noong nasa kulungan ako, pinangako kong babawi ako. Hindi ko alam kung paano… hanggang sa maisip kong magtanim. Ngayon, ito ang bunga ng panahong iyon.”
Napaiyak si Mama. Ako naman, walang masabi kundi, “Tiyo… bakit mo ginawa lahat ‘to?”
Ngumiti siya. “Dahil may isang tao lang noon na naniwalang hindi ako masamang tao—ang ate mo. At may isang bata na tumingin pa rin sa akin bilang pamilya. Hindi ko kailanman malilimutan ‘yon.”
Pagkalipas ng ilang taon, nagkasakit si Tiyo. Cancer daw, sabi ng doktor. Tahimik lang siya, walang reklamo. Sa huling gabi niya, hinawakan niya ang kamay ni Mama at mahina niyang sabi:
“Ate, salamat sa pagtanaw sa’kin bilang tao kahit hindi ako perpekto. Ang gusto ko lang, maalala n’yong nagmahal ako nang totoo.”
Namatay siya makalipas ang ilang araw. Sa libing, halos walang kamag-anak na dumalo. Pero nang bumalik kami sa kanyang lupain, nagulat kami—sa gitna ng hardin ay may nakatanim na malaking puno, at sa tabi nito’y isang kahong kahoy.
Sa loob ng kahon, may titulo ng lupa nakapangalan sa amin, at isang sulat:
“Kung nababasa mo ito, siguro ay payapa na ako. Huwag mong kamuhian ang mundo, anak. Kapag sinuklian mo ng kabutihan ang sakit, lalago iyon—tulad ng mga punong itinanim ko.”
Ngayon, tinatawag ng mga tao ang lupang iyon na Hardin ni Ernesto.
Doon kami kumikita sa pagbebenta ng prutas at halaman. Pero higit sa lahat, doon namin natutunan ang tunay na halaga ng kapatawaran at tiwala.
Kung may magtatanong kung sino ang bayani ng buhay ko, isa lang ang sagot ko:
Ang lalaking itinakwil ng lahat—pero nagturo sa amin kung paano magmahal nang walang hangganan.