Maulan na gabi. Sa isang tagpi-tagping silid paupahan, nakaupo si Liza, yakap ang anak niyang si Caleb na nanginginig sa lagnat. Wala siyang tulog, wala ring makain, at tanging dasal lang ang inuusal niya sa bawat hampas ng ulan sa bubong.
Tatlong araw na mula nang umalis ang asawa niyang si Joey. Ang sabi nito, “Maghahanap lang ako ng trabaho sa Maynila.” Pero simula noon, ni tawag o mensahe, wala na. Parang bula siyang naglaho.
Kinabukasan, dumating ang landlady, si Aling Berta.
“Liza, isang buwan na kayong atrasado. Kailangan n’yong lisanin ‘tong kwarto bago maghapon.”
“Aling Berta, pakiusap po… may lagnat po kasi si Caleb. Pagbigyan n’yo po ako kahit dalawang araw lang.”
“Pasensiya na. Marami ring gustong umupa. Hindi puwedeng puro awa.”
At doon, bumagsak ang luha ni Liza. Dinala niya ang anak palabas, sa ilalim ng trapal malapit sa kanto. May dalang sira-sirang kumot at dalawang pirasong damit.
Nakita siya ng mga kapitbahay. Pero imbes na tulungan, pinagtsismisan siya.
“Ayan si Liza, iniwan ng asawa. Buti nga, ang yabang niyan dati.”
“Ang aga kasi nag-asawa, ngayon naghihirap.”
“Walang diskarte, puro drama.”
Bawat salita, parang tinik na tumatama sa puso niya. Pero pinili niyang manahimik. Wala siyang lakas makipagtalo. Ang mahalaga lang, makaligtas si Caleb.
Lumipas ang dalawang araw. Lalong tumaas ang lagnat ng anak. Namumutla na ito, humihingal, halos hindi na makapagsalita.
Wala nang magulang si Liza na malalapitan. Kaya kahit nahihiya, kumatok siya sa bawat bahay.
“Pakiusap po… kahit piso lang, pambili ng gamot.”
Ngunit puro iling ang sagot.
“Pasensiya ka na, mahirap din kami.”
“Ay, Liza, dapat kasi nakinig ka noon sa magulang mo.”
Nang gabing iyon, habang basang-basa sila ng ulan, may lumapit na matandang lalaking may dalang kariton. Isa siyang mangangalakal — payat, may puting buhok, at mabait ang mga mata.
“Iha, nakita kitang nakaupo rito gabi-gabi. Narinig kong may sakit ang anak mo.”
Tahimik lang si Liza. Hindi na niya alam kung may lakas pa siyang magsalita.
Kinalkal ng matanda ang bulsa. “Ito lang ang naipon ko. Bili mo ng gamot.”
Inabot niya ang kulubot na kamay ng matanda, may kasamang tatlong tig-iisang daang piso at isang supot ng tinapay.
“Hindi mo po kailangang—”
Ngumiti ang matanda. “Naintindihan ko ‘yang pakiramdam mo, anak. Dati, ako rin ang walang-wala… at walang lumapit.”
Kinabukasan, ginamit ni Liza ang pera para dalhin si Caleb sa health center. Nakaligtas ang bata. At mula noon, araw-araw, bumabalik si Mang Ben, ang matandang mangangalakal. Dinadalhan sila ng kanin, ulam, o kahit tubig lang.
Makalipas ang ilang linggo, nakahanap si Liza ng trabaho bilang labandera. Unti-unting bumalik ang sigla ng anak niya. Pero isang gabi, nang dalhan niya sana ng pagkain si Mang Ben, tahimik na ang barung-barong nito.
“Si Mang Ben? Inatake raw habang naglalakad, hindi na umabot sa ospital,” sabi ng kapitbahay.
Natulala si Liza.
Sa loob ng bahay ng matanda, may nakita siyang maliit na sobre.
Nakasulat:
“Liza, kung sakaling hindi na tayo magkita, ipagpatuloy mo lang ang pagtulong kahit walang bumabalik.
Minsan, ‘yung kabutihan mo, ‘yun ang magliligtas sa anak ng iba.”
Lumipas ang mga taon. Si Liza, may maliit nang karinderya. Sa labas, may karatulang nakasulat:
“Libreng lugaw para sa mga batang gutom — Alay kay Mang Ben.”
At tuwing umuulan, habang hinahaplos ang ulo ng anak niyang malusog na ngayon, palaging pumapatak ang luha ni Liza.
Hindi dahil sa lungkot, kundi sa alaala ng isang matandang hindi niya kadugo — pero itinuring siyang pamilya sa panahong iniwan siya ng lahat.