HINDI KO IKINAHIYA ANG NANAY KONG NAMUMULOT NG BASURA
HINDI KO IKINAHIYA ANG NANAY KONG NAMUMULOT NG BASURA — PERO SILA, NAPATAHIMIK NANG MARAMI NANG MARINIG ANG HULING SALITA KO SA GRADUATION.
Ako si Rico, at simula pagkabata, kilala na ako sa baryo bilang “anak ng basurera.”
Ang nanay ko, si Aling Mercy, ay namumulot ng basura sa palengke at sa gilid ng kalsada. Tuwing madaling-araw, bitbit niya ang kanyang kariton, may sombrerong kupas, at may ngiting kahit pagod na pagod.
“Bakit ’di mo siya pigilan?” tanong ng kapitbahay minsan.
Ngumiti lang ako. “’Yan ang paraan namin para mabuhay.”
Sa paaralan, ako ang madalas na tampulan ng tukso.
“Amoy basurahan!”
“Anak ng tagakuha ng bote!”
Ngunit imbes na mainis, pinangako ko sa sarili kong gagawin kong inspirasyon ang pangungutya nila.
ANG NANAY KONG TINAGO ANG MGA SUGAT PARA LANG MAKAPAG-ARAL AKO
Isang gabi, nakita ko si Nanay, nakaupo sa tabi ng ilaw ng kandila, nilalagyan ng yelo ang gasgas sa tuhod.
“Nay, bakit po hindi kayo nagpapahinga?”
Ngumiti siya. “Habang kaya ko, anak. Gusto kong matapos mo ang pag-aaral mo.”
Doon ko naintindihan—
hindi siya nangangalakal dahil gusto niya, kundi dahil gusto niyang may kinabukasan ako.
ANG ARAW NG PAGTATAPOS
Dumating ang araw ng graduation.
Naka-puting polo ako, maayos ang suot, pero nanginginig pa rin ang kamay ko.
Sa likod ng auditorium, nakita ko si Nanay—nakasuot ng lumang bestida, may bahid pa ng alikabok sa laylayan.
Wala siyang alahas, pero dala niya ang pinakamagandang ngiti sa buong silid.
Tinawag ng principal:
“RICO M. SANTOS — VALEDICTORIAN.”
Palakpakan. Flash ng camera. Pero para sa akin, tanging isang mukha lang ang mahalaga—si Nanay.
Lumapit ako sa mikropono. Tahimik ang buong silid.
ANG TALUMPATI NA DI NILA MAKAKALIMUTAN
“Simula pa noong elementarya, lagi akong tinutukso.
Sabi nila, anak daw ako ng basurera. Totoo ’yon. Pero may gusto akong sabihin…”
Nilingon ko si Nanay. Nakayuko siya, umiiyak nang tahimik.
“…Habang natutulog kayo sa malinis n’yong mga kwarto, ang nanay ko gising pa—namumulot ng bote, karton, at plastik.
Hindi niya kailanman itinapon ang pag-asa ko, kahit lahat ng tao itinapon na kami.”
Tahimik. Walang kumilos.
Lahat ng dating nangungutya, biglang napayuko.
Maging ang principal, napaluha.
ANG HULING REGALO KO SA KANYA
Bumaba ako ng entablado at lumapit kay Nanay.
Isinabit ko ang medalya sa kanyang leeg at hinawakan ang kamay niya.
“Nay, para sa inyo ’to.
Ang medalya ko ay mula sa bote n’yo, sa pawis n’yo, sa bawat gabi n’yong walang tulog.
Hindi kayo basurera — kayo ang nagturo sa akin kung paano hanapin ang ginto sa mga bagay na itinapon ng iba.”
Tumayo ang buong klase. Isa-isa silang pumalakpak.
At sa unang pagkakataon, nakita kong tinitingnan nila si Nanay hindi bilang basurera, kundi bilang bayani.
EPILOGO
Ngayon, isa na akong guro.
At sa bawat estudyanteng nalulungkot o napapahiya sa pinagmulan nila, lagi kong sinasabi:
“Hindi nakakahiyang maging anak ng taong nagsakripisyo.
Ang tunay na kahihiyan ay ang mata na hindi marunong kumilala ng dignidad sa marangal na trabaho.”
💛 “Ang dumi ay nasa isip, hindi sa kamay ng taong marangal na kumikita para sa pamilya.”