Tuwing weekend, may kakaibang ritwal sa lumang bahay namin sa may tabing-ilog. Lagi kong naririnig si Mama na masiglang tumatawag,
“Leo, halika! Dito ka na mag-lunch!”
Si Leo—ang asawa ko.
At bawat beses na marinig ko iyon, may kung anong kurot sa dibdib ko.
Simula nang pumasok si Mama sa menopause, naging pabagu-bago ang ugali niya. Minsan masayahin, minsan iyakin, minsan tila masyadong malambing. Akala ko noon, normal lang iyon sa edad. Pero nang mapansin kong tuwing weekend ay lagi niyang pinapatawag si Leo, nagsimula akong magtanong.
Pagkatapos ng hapunan, si Mama ay laging magsasabing,
“Leo, tulungan mo nga ako sandali sa kwarto.”
At pareho silang mawawala nang mahigit isang oras.
Paglabas nila, parehong pawisan, si Leo ay mukhang pagod, at si Mama naman ay namumula ang pisngi.
Ang eksenang iyon, linggo-linggong nangyayari, at unti-unting kinakain ang isip ko.
Noong una, nagbiro pa ako.
“Ano bang pinag-uusapan ninyo, parang may lihim na pulong?”
Ngumiti si Mama, ngunit parang may bigat ang tinig niya nang sabihin:
“Anak, may mga bagay na hindi mo pa kailangang malaman.”
At si Leo? Pilit ang ngiti. Iba ang tingin.
Doon nagsimula ang pagdududa.
Ang Simula ng Pagmamasid
Naging mapanuri ako sa maliliit na detalye.
Si Mama—biglang nag-ayos, nagsuot ng mga bestidang bulaklakin, nagkulay ng buhok.
Si Leo—nagpalit ng pabango, mas madalas nang lumalabas.
At sa tuwing nagtatagpo ang kanilang mga mata, may kakaibang enerhiya.
Parang may sinasabing hindi ko maintindihan.
Isang gabi, sabi ng kaibigan kong si Rina,
“Kung gusto mong malaman ang totoo, huwag kang umasa sa kutob. Maglagay ka ng camera. Pero siguraduhin mong kaya mong harapin ang makikita mo.”
Kinabukasan, bumili ako ng maliit na Wi-Fi camera.
Hindi ko ito inilagay sa loob ng kwarto ni Mama—masyadong bastos iyon—kundi sa pasilyong kaharap ng pinto.
At gaya ng dati, pagkatapos ng hapunan, pumasok si Mama at si Leo sa kwarto.
Isang oras ang lumipas bago sila lumabas—si Leo, pawisan; si Mama, pulang-pula ang pisngi, namumugto ang mata.
“Ano bang ginagawa ninyo?” tanong ko.
“May tinutulungan lang ako kay Mama,” sagot ni Leo, umiwas ng tingin.
“Bakit pawisan ka?”
“Ah… naglilinis kami.”
At umalis siya, dumiretso sa veranda para manigarilyo—bagay na halos hindi niya ginagawa.
Ang Lihim sa Kamera
Kinagabihan, binuksan ko ang video.
Ang nakita ko, halos ikahulog ko ng cellphone.
Si Mama—may pasa sa pulsuhan, bago pa lang.
Hindi iyon lipstick, hindi rin luma.
Nanlamig ako.
“Diyos ko… sinasaktan ba siya ni Leo?”
Kinabukasan, lumapit ako kay Rina. Tahimik lang siya, saka inilabas ang isang brochure:
“Rehab & Therapy for Shoulder Pain – Alisin ang Pananakit ng Balikat sa 8 Linggo.”
May mga larawang babae roon, pawisan, may mga pasa sa braso, nag-eehersisyo gamit ang rubber bands.
Napahinto ako. Pawis. Pasa. Tuwalya.
“Pero… bakit sa kwarto ni Mama ginagawa?”
“Nahihiya siguro siya mag-therapy sa sala,” sagot ni Rina. “At kailangan ng katuwang—malakas si Leo, di ba?”
Ang Tunay na Nangyayari
Kinabukasan, nagkunwari akong aalis para sa overtime.
Ngunit bumalik ako ng maaga, tahimik na pumasok, at nagtago sa madilim na pasilyo.
Mula sa loob ng silid, narinig ko ang tunog ng metronome.
Tack… tack… tack…
Kasunod ang boses ni Leo:
“Isa… dalawa… tatlo… hinga, huwag mong gigilain.”
At ang boses ni Mama, paos ngunit determinado:
“Masakit… pero kaya ko pa.”
Doon ko naintindihan.
Ang mga pasa, pawis, at ungol—hindi iyon kasalanan, kundi pagsisikap.
Si Mama ay may frozen shoulder. Si Leo ang tumutulong sa kanya sa physical therapy.
Lumabas sila matapos ang isang oras, parehong pawisan, parehong pagod.
Ako naman, nakaupo sa dilim, tahimik na umiiyak—hindi dahil sa selos, kundi dahil sa hiya.
Ang Pag-unawa
Kinabukasan, kinausap ako ni Leo. Ipinakita niya sa akin ang mga larawan at video ng therapy ni Mama—bawat stretch, bawat posisyon, bawat pighati na tiniis nito.
Lahat ay puno ng pawis, pero walang kahit anong bahid ng pagtataksil.
Niyakap ko siya.
“Pasensiya na… pinaniwalaan ko ang sariling imahinasyon.”
Mula noon, ako na mismo ang tumulong kay Mama sa kanyang therapy.
Habang ginagabayan ko ang kanyang braso, narinig ko ang tunog ng metronome,
Tack… tack… tack…
At mahina kong sabi,
“Kaya mo ’yan, Ma.”
Epilogo
Pagkalipas ng ilang linggo, muling nakataas ni Mama ang kanyang braso.
“Tingnan n’yo!” sabi niya, masigla. “Walang sakit!”
Nagtawanan kaming tatlo.
Sa pagkakataong iyon, hindi na ako nakaramdam ng takot o hinala.
Tanging pasasalamat.
Sabi ni Mama habang pinupunasan ang pawis,
“Anak, ang pagbabalik-sigla ay hindi tungkol sa hitsura o edad. Ito ay tungkol sa muling pagtuklas ng sarili.”
At doon ko natutunan ang pinakamahalagang aral—
ang pinakanakakatakot palang bagay ay hindi ang lihim ng iba,
kundi ang mga kasinungalingang ginagawa ng sariling isip kapag puno ito ng takot.