Naaalala ko pa ang gabing iyon — ang malakas na ulan, ang kalabog ng kulog, at ang tinig kong nagngangalit habang isinisigaw:
“Hindi kita anak! Lumayas ka sa bahay ko!”
Ang tinig kong iyon ay parang sumpang binalikan ako ng sampung taon.
Ang batang babae na tinutukoy ko noon ay si Angela, labing-apat na taong gulang, payat, nakayuko sa takot, at nanginginig habang hawak ang lumang bag ng eskwela. Basang-basa siya ng ulan, pero wala akong awa. Sa halip na yakapin ko siya, itinaboy ko siya palabas ng bahay — palabas sa mundong walang kasiguraduhan.
Akala ko tama ang ginawa ko. Pero ang katotohanang natuklasan ko makalipas ang isang dekada, ang mismong araw na iyon ang naging dahilan kung bakit hindi na ako makatulog nang tahimik.
Ako si Rogelio Santos, 42 taong gulang noon, may-ari ng maliit na hardware store sa Quezon City.
Namatay ang aking asawang si Luz sa isang aksidente sa sasakyan, at sa gitna ng pagdadalamhati, may narinig akong bulong na sumira sa aking pagkatao.
Isang dating kaibigan ni Luz ang nagsabing,
“Bago siya ikasal sa’yo, may naging relasyon siya sa isang lalaking nagngangalang Hernan… at may anak sila.”
Noong una’y hindi ako naniwala, ngunit nang matagpuan ko sa drawer ang mga lumang sulat ni Luz — mga liham ng pag-ibig at pangakong “aalagaan natin si Angela,” — tuluyan akong nadurog.
Sa bawat linyang binabasa ko, parang may kutsilyong humihiwa sa dibdib ko.
Mula noon, bawat tingin ko kay Angela ay parang mukha ng pagtataksil.
Hindi ko na siya nakikita bilang anak, kundi bilang paalala ng kasinungalingan.
Kaya nang gabing iyon, sa gitna ng ulan, itinaboy ko siya.
Wala siyang nasabi. Umalis lang siya — tahimik, sugatan, at mag-isa.
Lumipas ang mga taon.
Naging malamig ang bahay. Ang bawat sulok ay puno ng alaala ng isang batang tinanggalan ko ng tahanan.
Hindi na ako nakatulog nang mahimbing; madalas kong marinig sa dilim ang iyak ng isang bata, o ang tunog ng mga yabag sa labas.
Pagkaraan ng sampung taon, ako’y 52 na, at marupok na ang katawan. Wala akong pamilya, walang ngiti, walang direksyon.
Hanggang isang hapon, may kumatok sa pinto — isang babaeng naka-puting blusa, disente, kalmado, at may pamilyar na mga mata.
“Magandang hapon, ako po si Dr. Clarisse Mendez mula St. Luke’s Hospital.
Dumating po ako para sabihin sa inyo ang isang mahalagang bagay…
Si Angela Santos po — siya ang inyong tunay na anak.”
Parang tumigil ang mundo.
“Hindi… imposible. Napatunayan ko na noon…”
Ngunit tumango siya at ipinaliwanag,
“Sa isa sa aming genetic studies, tumugma ang inyong DNA sa isang pasyente na nagngangalang Angela.
Siya po ay kasalukuyang nakaratay sa ospital, may malubhang sakit sa bato — at kayo lang ang tugma para sa donasyon.”
Nanginginig akong napaupo.
Bumalik sa isip ko ang larawan ng batang tinaboy ko sa ulan.
Hindi ko alam kung paano ako nakarating sa ospital, pero pagdating ko roon, agad akong dinala sa silid kung saan nakahiga si Angela — payat, maputla, at halos hindi na makakilos.
Isang nurse ang mahinang nagsalita:
“Nailigtas siya noon malapit sa terminal. Isang pamilya ang kumupkop at nagpaaral sa kanya.
Naging guro siya. Pero nang bumagsak ang kanyang kalusugan, gusto lang daw niyang makita ulit ang kanyang ama bago siya mamatay.”
Bumagsak ako sa sahig, umiiyak.
Nang magmulat ng mata si Angela, ngumiti siya nang mahina.
“Pa… alam kong darating ka.”
Lumuhod ako sa tabi niya, hinawakan ang malamig niyang kamay.
“Anak… patawarin mo ako. Ako ang dahilan ng lahat.”
Ngumiti siya, may luha sa gilid ng kanyang mga mata.
“Hindi ko kailanman hinanakit si Papa. Masaya ako na nakita kita bago ako matulog nang payapa.”
Hindi ko na hinayaang mawala siya ulit.
Sumailalim ako agad sa operasyon. Pitong oras iyon — mahaba, delikado, pero tagumpay.
Pareho kaming nakaligtas. Sa unang pagkakataon, muli kong naramdaman kung paano maging ama.
Ngunit ang kaligayahan ay hindi nagtagal.
Isang linggo lang ang lumipas, lumala ang kondisyon ni Angela. Nagkaroon siya ng impeksiyon, at tuluyan siyang na-coma.
Araw-araw akong nagdasal sa ospital. Hanggang isang umaga, nagising siya — may ngiti, may liwanag sa kanyang mukha.
“Pa…”
“Anak!”
“Mabuhay ka nang maayos, Pa. Iyan lang ang hiling ko.”
Kinagabihan, habang nakahawak pa rin ako sa kanyang kamay, tuluyan siyang lumisan — tahimik, payapa, parang bulaklak na unti-unting nalalanta sa sinag ng araw.
Ngayon, ako’y mag-isa na lang sa isang maliit na bahay sa Tagaytay.
Sa harap ng aking balkonahe, nagtanim ako ng pulang gumamela — paborito ni Angela.
Tuwing sisikat ang araw, parang nakikita ko ang kanyang ngiti sa bawat talulot.
Inilibing ko ang kanyang abo sa tabi ng puntod ng kanyang ina.
Sa lapida, ipina-ukit ko ang mga salitang:
“Sa aking pinakamamahal na anak — salamat sa pagtuturo ng tunay na kahulugan ng pagmamahal at pagpapatawad.”
Ngayon, tumutulong ako sa mga ulila at nagdo-donate sa mga ospital.
Hindi upang makabawi, kundi upang ipagpatuloy ang kabutihang iniwan ni Angela.
At sa tuwing ihipin ng hangin ang mga dahon ng gumamela, naririnig ko ang mahinang tinig na parang nagmumula sa langit:
“Pa, hindi na ako galit sa’yo.”
Ngumiti ako, tumingala, at sa unang pagkakataon sa mahabang panahon —
nakaramdam ako ng tunay na kapayapaan.