Ako si Aling Lorna, 73 taong gulang. Isang ina na nagmahal, nagtiis, at nag-alay ng lahat para sa pamilya. Pagkatapos pumanaw ang asawa ko, iniwan ko ang aming lumang bahay sa Batangas at lumipat sa Maynila, sa bahay ng anak kong si Roberto at ng kanyang asawa, si Clarissa.
Noong una, inakala kong sa pagtanda ko, doon ko mararanasan ang katahimikan at kapanatagan. Si Roberto ay matagumpay sa kanyang trabaho, may marangyang condo sa Quezon City. Ngunit sa ilalim ng kinang ng lungsod, may lamig na hindi ko inaasahan—isang lamig na tumatagos sa buto.
Tahimik na Gabi
Bihira kaming kumain nang sabay. “Anak, kakain ka ba kasama namin?” tanong ko habang inilalatag ang pagkain.
Tumingin siya sa relo. “May trabaho pa ako, Ma. Kain na lang kayo ni Clarissa.”
Tahimik si Clarissa, ngunit napansin ko ang pagkabalisa sa mga mata niya. Kahit sinubukan kong magpaliwanag, biglang sumigaw si Roberto: “Sabi ko, wala akong gana! Tigilan mo na ako!”
Ang titig niya—malamig, mabigat—ay bumalik sa akin ang alaala ng mga sandaling sinaktan ako ng yumaong asawa ko. Ngunit higit sa lahat, nakita ko sa kamay ni Clarissa ang mga pasa—sariwa, kulay ube.
Ang Madilim na Katotohanan
Kinagabihan, alas-tres ng madaling araw, gising ako sa tunog ng tubig mula sa banyo. Ang halong hikbi at mahinang iyak ay nagpatigil ng hininga ko. Lumapit ako sa pinto at sumilip sa maliit na siwang.
At doon ako halos mawalan ng malay.
Si Clarissa ay nanginginig, pilit hinuhugasan ang mga pasa sa braso at balikat. Si Roberto, nakatayo sa tabi niya, malamig ang mukha, may hawak na basang tuwalya.
“Akala mo hindi ko alam na may tinawagan kang lalaki kanina, ha?” singhal ni Roberto.
“Hindi… si Mama lang po,” nanginginig na sagot ni Clarissa.
“Sinungaling!” sabay sampal.
Humagulgol si Clarissa sa sahig, basang-basa, habang pinipigilan kong sumigaw. Ang anak ko—ang pinalaki ko ng buong pagmamahal—ay ginagawang ganito ang kanyang asawa. Parang ang nakaraan ko ay muling nagbabalik sa aking harapan.
Pagpili ng Tapang
Kinabukasan, habang nag-aalmusal, tinanong ko:
“Clarissa, anak… ano ang nangyari sa kamay mo?”
Mabilis niyang itinago. “Nadulas lang po sa pinto, Inay. Wala po ‘yon.”
Si Roberto, nakangiti at yakap sa kanya, nagsabi: “Mahina lang ‘yan, Ma. Lampa talaga ‘tong asawa ko, di ba hon?”
Ngunit nakita ko ang takot sa mga mata ni Clarissa. Alam kong kailangan kong kumilos. Hindi ko hahayaang maranasan niya ang impyerno na tiniis ko noon.
Kinabukasan, tahimik kong sinabi sa kanila:
“Roberto, anak, gusto ko nang lumipat sa bahay-ampunan. Mas makakabuti para sa ating lahat.”
Tahimik si Clarissa, nangingilid ang luha. Niyakap ko siya at bumulong: “Huwag kang matakot, anak. Naiintindihan ko ang lahat.”
Kalayaan sa Pagtanda
Sa bahay-ampunan sa Tagaytay, natagpuan ko ang kapayapaan. Walang sigawan, walang takot, walang pasa. May mga kaibigan akong kasing-edad ko—nagtatawanan, nagkukuwentuhan, nagkakape tuwing umaga. Doon ko naramdaman muli na buhay ako.
Isang araw, nakita ko ang kababata kong si Mang Renato—ang unang lalaki na minahal ko bago ako napilitang mag-asawa. Tumawa kami nang malaya, at matagal na panahon na akong hindi nakaramdam ng ganoong kasiyahan.
Ilang buwan ang lumipas, dumating si Clarissa na may dalang bouquet. “Mama… tapos na po. Nakipaghiwalay na ako kay Roberto. May maliit na flower shop na po ako ngayon. Tahimik, pero masaya.”
Niyakap ko siya nang mahigpit. “Magaling, anak. Ang kaligayahan ay hindi hinihintay—pinipili.”
Sa edad na 73, natagpuan ko ang kalayaan: walang iyak, walang takot—tanging kapayapaan.
At sa bawat hininga ko, ipinagdarasal ko na sana, wala nang babaeng kailangang manahimik para mabuhay. Dahil minsan, ang pinakamalakas na sigaw ay yaong hindi kailangang bigkasin.
“Hindi lahat ng sugat ay nakikita. Ngunit sa bawat babaeng pumipiling lumaban sa katahimikan—naroroon ang tapang ng pusong hindi kailanman natalo.”